Kundërspin: Nuk ka asnjë konfirmim se “në të gjitha dokumentet e ardhshme të BE-së” gjuha maqedonase do të shkojë me shtesë ose fusnotë

Një grup i madh intelektualësh që e quajnë veten mësues maqedonas dolën publikisht me një Manifest: Ne u themi JO kushteve poshtëruese në propozimin e turpshëm. Në Manifest, përveç të gjitha arsyeve të tjera të cekura në përmbajtje, është një pjesë për gjuhën, që aktualisht është spin, sepse nuk ka asnjë vërtetim faktik se një gjë e tillë do të ndodhë gjatë aderimit eventual të RMV-së në BE – gjegjësisht, se gjuha maqedonase do të jetë me shtesa ose fusnota, shkruan Vërtetmatësi.

Shkruan: Теоfill Bllazhevski

Në publik është publikuar një manifest apo proklamatë e shkruar e rreth 800 intelektualëve maqedonas, ndërsa në një pjesë për gjuhën maqedonase vërehet spin:

Spin: …Gjuha maqedonase, sipas këtij propozimi, historikisht do të jetë inekzistente për BE-në. Në propozim thuhet se “BE do të marrë parasysh deklaratat përkatëse të njëanshme të Bullgarisë dhe Maqedonisë për gjuhën maqedonase”, dhe nuk bëhet e ditur përmbajtja e deklaratave për gjuhën maqedonase. Siç dihet, politika zyrtare bullgare gjithmonë ka pretenduar se “gjuha maqedonase” nuk ka ekzistuar para vitit 1944, por tani edhe BE-ja do ta verifikojë këtë, sepse në të gjitha dokumentet e ardhshme të BE-së ku përmendet gjuha maqedonase do të shtohet “në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë”, ndërsa Republika e Maqedonisë do të duhet të deklarojë “se gjuha maqedonase, siç thuhet në Kushtetutën e saj, është gjuhë zyrtare e shtetit e cila është kodifikuar në vitin 1945”…

[Burimi: Nova Makedonija/Manifest – data:, 12.05.2022]

Kundërspin: Manifesti për të cilin flitet në këtë tekst është qëndrim i qartë i një numri të madh intelektualësh të cilët duan të informojnë publikun se nuk pranojnë që vendi të nënshkruajë dhe të pranojë një dokument që ata e konsiderojnë të turpshëm (seri e dokumenteve për fillimin e negociatave të RMV me BE), dhe si një nga arsyet është se gjuha maqedonase në të gjitha dokumentet e ardhshme do të jetë me shtesën “në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë” (këtu mungon Veriu dhe ky formulim është nga Marrëveshja ndërmjet Shkupit dhe Sofjes nga viti 2017). Ky pretendim, të paktën tani për tani, është shtrembërim i së vërtetës, gjegjësisht, spin, sepse nuk ka fakte që mund të konfirmojnë se kjo është e vërtetë apo e rreme..

I ashtuquajturi “propozimi francez”, tre dokumente që mund të shihen në faqen e qeverisë dhe i cili e ndau aq shumë strukturën maqedonase në disa baza, në opinion gjeneroi kryesisht teza se do të ndodhë bullgarizimi i Maqedonisë, se identiteti do të të jetë i kërcënuar dhe se gjuha është e rrezikuar, pra nuk është e shënuar aq fort dhe qartë në dokumente. Se dokumenti është problematik nuk është kontestuese për shumicën e opinionit, por këtu duam të paraqesim argumentet që flasin për tezën gjuhësore.

Faktet e njohura në pjesën e gjuhës janë si më poshtë:

1. Në dokumentin kryesor ku përmendet gjuha maqedonase, ai është vendosur në dy nene – i pari është në Deklaratën hyrëse të BE-së për hapjen e negociatave për anëtarësim, ku në nenin 3 shkruan: Ligji i BE-së (acquis ) përfshin, ndër të tjera, objektivat dhe parimet mbi të cilat u themelua Bashkimi, siç thuhet në Traktatin për Bashkimin Evropian… Në lidhje me përkthimet e acquis – Ligji i BE-së në gjuhën maqedonase, BE-ja merr parasysh deklaratat përkatëse të njëanshme të Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut për gjuhën maqedonase (Dhe deri këtu gjithçka është e saktë në Manifestin).

Vetë neni 22 i Kornizës Negociuese thotë:

Maqedonia e Veriut do të duhet të bëjë përkthime me kohë të ligjit të BE-së (acquis) në maqedonisht përpara anëtarësimit dhe do të duhet të trajnojë një numër të mjaftueshëm të përkthyesve dhe interpretuesve të nevojshëm për funksionimin e duhur të institucioneve të BE-së pas anëtarësimit të saj.

Nga këto fakte të paraqitura deri më tani, nuk mund të mbështetet pretendimi në Manifest se “në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë” do të shtohet në të gjitha dokumentet e ardhshme të BE-së ku përmendet gjuha maqedonase. Cilat fakte të tjera për gjuhën dihen deri më tani?

2. Si qeveria ashtu edhe kritikët e besueshëm jopartiakë nuk e kundërshtojnë se çështja e gjuhës është qartë në Kornizën Negociuese. Kjo mund të shihet më së miri nga deklaratat e fundit të qeverisë (intervista me Bujar Osmanin) dhe nga deklaratat e fundit të kritikëve që nuk mund të vendosen në kontekst partiak, por janë ekspertë të vlerësuar të fushave të tyre – intervistë me Nikolla Dimitrov, intervistë me Malinka Ristevska dhe një intervistë me Dragan Tilev.

I vetmi ndryshim është se qeveria pretendon se me këtë Kornizë Negociuese “betonohet” gjuha siç thonë ata, ndërsa kritikët e lartpërmendur të dokumenteve thonë se, për të parafrazuar, duhet shumë kujdes dhe se në fund të procesit të negociatave gjuha mund të bëhet sërish pengesë për vendin.

3. Duke folur për “propozimin francez”, tre politikanë evropianë, dy prej të cilëve liderë të shteteve më të fuqishme të BE-së, japin garanci gojore për gjuhën maqedonase. Bëhet fjalë për presidentin e Këshillit të BE-së, Charles Michel, si dhe në deklaratat publike të presidentit francez, Emmanuel Macron dhe kancelarit gjerman, Olaf Scholz. Të tre shprehen qartë se gjuha maqedonase nuk është problematike sipas dokumenteve dhe nuk vendoset në pikëpyetje. Është e vërtetë që garancia gojore nuk obligon, edhe pse ka peshën e saj politike, por është e vërtetë se edhe në vetë Kornizën Negociuese, kur përmendet gjuha maqedonase (neni 22), nuk ka shtesa apo fusnota.

4. Gjuha maqedonase kontestohet nga Bullgaria. Është fakt që është përsëritur shumë herë në dekadat e kaluara, por edhe tani në javët e fundit është përmendur në Parlamentin bullgar dhe në deklaratat e Rumen Radevit, si dhe në deklaratat e fundit të kryeministrit në largim Kiril Petkov. Bullgaria ka të drejtë ta thotë këtë me deklaratë të njëanshme në qëndrimin e përbashkët në nenin 3. Megjithatë, kjo përsëri nuk tregon dhe nuk konfirmon se “në të gjitha dokumentet e ardhshme të BE-së ku përmendet gjuha maqedonase do të shtohet “në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë”

5. Fakt që nuk duhet harruar asnjëherë kur flitet për “fatin e gjuhës” është se në kartën e identitetit në Kombet e Bashkuara – familja më e rëndësishme botërore e shteteve, për Maqedoninë e Veriut shkruhet qartë se gjuha zyrtare e atij shteti quhet “gjuhë maqedonase”. Kjo shihet nga emërtimi zyrtar në udhëzimet e Kombeve të Bashkuara – UNTERM, dhe këtë e vërteton edhe Marrëveshja e Prespës, e cila u arrit nën udhëheqjen e OKB-së.

Në fund të fundit, nuk mund të jetë ndryshe, duke marrë parasysh faktin se gjuha maqedonase u përdor në komunikim menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, kur Republika Popullore Federale e atëhershme e Jugosllavisë u anëtarësua në OKB, me dokument të nënshkruar në tri gjuhët zyrtare të ish atij shteti: serbo-kroatisht, sllovene dhe maqedonase. Nuk mund të jetë ndryshe sepse e njëjta gjuhë maqedonase ka etiketë ndërkombëtare që nga viti 1977 nga takimi vjetor në Athinë i nënkomitetit të OKB-së (shih faqen 3), UNGEGN, por edhe duke ditur se gjuha dhe sipas dokumenteve themelore të OKB-së dhe BE, është çështje që çdo vend e vendos në mënyrë të pavarur dhe është e drejtë themelore e njeriut. Prandaj, Dimitrov ka plotësisht të drejtë kur thotë se Bullgaria nuk mund ta problematizojë gjuhën, Bullgarisë mund t’i thuhet vetëm se çfarë gjuhe flasim.

* * *

Duke marrë parasysh këto fakte të njohura, mund të thuhet se aktualisht ose për momentin, pretendimi në Manifest që në të gjitha dokumentet e ardhshme të BE-së ku përmendet gjuha maqedonase do të shtohet “në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë”, është spin. Nuk ka asnjë konfirmim faktik të një pretendimi të tillë, dhe deklarata e njëanshme në qëndrimin e përbashkët të BE-së për fillimin e negociatave nuk është konfirmim, sepse në vetë Kornizën Negociuese gjuha është e qartë dhe është fakt se me përkthimin e aquis dhe dokumenteve të tjera, gjuha maqedonase tashmë është futur si gjuhë për komunikim zyrtar me BE-në. Ndryshe, vetë gjuha si zyrtare në BE, siç thonë Ristevska dhe Tilev, gjithmonë caktohet si gjuhë zyrtare në Union vetëm në fund të procesit të negociatave, me ndryshimin e të ashtuquajturit Dekreti nr.1, i cili ekziston që nga themelimi i ish-Komunitetit Ekonomik Evropian dhe është ndryshuar për herë të fundit në vitin 2014, me hyrjen e Kroacisë në BE. Por edhe ai fakt nuk do të thotë se kur eventualisht do të duhet të ndryshohet për shkak të kompletimit dhe hyrjes së RMV-së në BE, “në të gjitha dokumentet e ardhshme të BE-së ku përmendet gjuha maqedonase do të shtohet “në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë”, sepse kjo, thjesht, nuk dihet.