RMV, ligji për shërbimin e lartë udhëheqës përgatitet tashmë tre vite

Vendosja e parimit të sistemit të meritës ose punësimi dhe ngritja në shërbim ekskluzivisht sipas sistemit të meritës, varet nga vendimet e sjella në ligje dhe ndryshimet që janë temë në institucionet e sistemit përpara se të hyjnë në fuqi. Krahas zgjidhjeve të reja ligjore duhet t’i vendoset mbrojtëse edhe partizimit, nepotizmit dhe kronizmit, veçanërisht në shërbimin e lartë menaxherial, që ka të bëjë me Ligjin për shërbimin e lartë udhëheqës (LSHLU), thuhet në Raportin e Metamorfozës për reformat në administratën publike me titull: “Administrimi” i administratës – parakusht kyç për reformat, i cili përshkruan gjendjen e procesit të reformave nga viti 2021 deri më 31 mars 2022, shkruan Vëtetëmatësi.

Depolitizimi i administratës

Në fund të fundit, ky është motivi kryesor i këtij ligji. Ai, sipas ekspertëve, përveç emërimit të personave të parë në ndërmarrjet publike, agjencitë, inspektoriatet dhe organet e tjera të administratës shtetërore, parashikon edhe profesionalizëm në emërimin e sekretarëve, përveç në institucionet e pushtetit qendror dhe pushtetit lokal, edhe pse gjatë debatit është shtruar pyetja nëse kjo nuk do të thotë ndërhyrje në vetëqeverisjen lokale. Në versionin e fundit të ligjit, megjithatë, ka mbetur kjo zgjidhje. Megjithatë, ligji fillimisht parashikonte që ai të zbatohej në rreth 250 pozicione drejtuese (megjithëse konsideronte përfshirjen e të gjithë njerëzve në bordet drejtuese dhe mbikëqyrëse të ndërmarrjeve shtetërore dhe shoqërive aksionare shtetërore), duke ulur kështu politizimin në shërbimin e lartë drejtues dhe ta zëvendësojë atë me staf profesional të përzgjedhur sipas sistemit të meritës. Një tjetër çështje e diskutueshme, është se në cilin institucion do të vendosen komisionet për përzgjedhjen e kandidatëve për shërbimin e lartë drejtues. Qoftë në Kuvend, siç ishte planifikuar më parë në një nga ndryshimet, qoftë në Qeveri dhe ministri.

Sipas informacioneve që morëm gjatë përgatitjes së këtij raporti nga ekspertë dhe burime të tjera, problemi është padyshim në dy segmente – ku do të pozicionohen komisionet dhe nënkomisionet dhe përzgjedhja e sekretarëve – sekretarëve shtetëror në ministri dhe sekretarët në pushtetet lokale. Problemi i dytë me sekretarët në versionin e fundit të ligjit u zgjidh në atë mënyrë që sekretarët në komuna mbetën për zgjedhje, ndërsa nuk morëm informacion se si u zgjidh problemi me vendndodhjen e komisioneve dhe nënkomisioneve.

Sa i përket rrugës së gjatë të këtij ligji të pa miratuar, edhe pse po përgatitet nga viti 2019, në opinionin ekspert dhe median pothuajse nuk ka dyshim se arsyeja kryesore qëndron në partizimin e shërbimit të lartë drejtues, i cili vazhdimisht i nënshtrohet pazareve partiake dhe marrëveshjeve të tipit “i imi-i yti”. Një shembull i kësaj mund të shihet në marrëveshjen e arritur për partner të ri të koalicionit në qeverinë aktuale, kur përveç posteve ministrore, u ra dakord për poste në total për pak më pak se 50 pozita drejtuese të organeve, trupave dhe institucioneve brenda pushteti ekzekutiv, për të cilën kanë konfirmuar edhe nga vetë Qeveria:

Sipas marrëveshjes së arritur, Alternativa do të marrë përgjegjësinë në menaxhimin e organeve qeverisëse dhe drejtuese në disa institucione në nivel qendror dhe rajonal. Ndër to më të rëndësishmet janë MEPSO, Fondi për Pension, Transporti Hekurudhor, Qendra Klinike Tetovë, Agjencia për Investime të Huaja e të tjera.

Ky dyshim për politizimin e ligjit për drejtuesit e lartë u konfirmua hapur nga të gjithë ekspertët në fokus grupin me të cilin folëm. Sipas tyre, bëhet fjalë për vullnet politik që të largohen duart nga pozitat e menaxhmentit të lartë në marrëveshjet e koalicionit apo në zbatimin e politikave partiake nga pozita e pushtetit ekzekutiv.

LNA dhe LPSP – disa probleme

Sa i përket ndryshimeve në Ligjin për nëpunësit administrativë (LNA) dhe Ligjin për të punësuarit në sektorin publik (LPSP), ekspertët që kanë pasur njohuri në zgjidhjet e propozuara ligjore dhe me të cilët kemi biseduar, kanë mendime të ndryshme. Disa prej tyre i konsiderojnë të mira. Ekspertë të tjerë thonë se kanë pasur disa vërejtje për pjesë të LNA, për të cilat thonë se kanë përmirësuar sistemin e meritës në punësim (ai edhe më herët mundësonte sistemin e meritës nëse zbatohej siç duhet) dhe ndryshime të vogla në progres, gjegjësisht vlerësimin e administratës. Mirëpo, ka pasur edhe elemente të tjera kontroverse për të cilat sektori i shoqërisë civile ka reaguar vetëm pas vendosjes së ndryshimeve në ENER, sepse ato nuk ishin përfshirë më parë në shkrimin e ndryshimeve të propozuara.

Kur bëhet fjalë për këto dy ligje, LNA dhe LPSP, sipas disa ekspertëve, në një pjesë bëhet fjalë për harmonizimin e dy ligjeve, ndërsa në një pjesë për përmirësimin e sistemit të punësimit, kategorizimit dhe vlerësimit të punonjësve administrativë.

Nga departizimi, nepotizmi dhe kronizmi varet edhe integriteti i administratës publike në përgjithësi, për sa i përket rezistencës ndaj abuzimit dhe korrupsionit. Dhe këtë e kanë theksuar vazhdimisht të gjitha subjektet vendase dhe ndërkombëtare, të cilat drejtpërdrejt apo tërthorazi janë përgjegjës apo vlerësojnë çështjen e korrupsionit.

Sipas gjetjeve fillestare të hulumtimit, dy ligjet duhet të jenë në agjendën e Qeverisë diku në qershor të vitit 2022. Mirëpo LNA është shqyrtuar dhe miratuar nga Qeveria në fund të marsit dhe është paralajmëruar se do të dërgohet menjëherë në Kuvend ndërsa një nga shpjegimet kryesore ka qenë se është e nevojshme që ndryshimet në të të harmonizohen me amendamentet në Ligjin për pagën minimale. Mirëpo, deri në fund të marsit, LNA, përkundër njoftimeve, nuk mund të gjendet në ueb-faqen e Kuvendit si rregullore e dorëzuar për shqyrtim dhe miratim.

Sistemi i pagave është patjetër të reformohet

Rritja e fundit e pagës minimale në vend në 18.000 denarë edhe një herë tregoi nevojën për reformim të sistemit të pagave në administratën publike. Ekziston një besim i përgjithshëm në publik se administratorët ose punonjësit e sektorit publik kanë “rrogë të lartë për punë të vogël”, e cila mund të përcaktohet vetëm duke ndjekur të gjitha emisionet debatuese në media ku marrin pjesë edhe qytetarët, dhe se pagat në krahasim me produktivitetin janë të mjaftueshme, dëgjohet edhe nga drejtues në institucionet e pushtetit qendror, siç ishte deklarata e fundit e drejtorit të FIZHT. Por para kësaj, zyrtarë të lartë të ekzekutivit janë shprehur dhe vazhdojnë të shprehen se kanë problem me sistemin e pagave, veçanërisht në disa fusha të sektorit publik dhe aq më tepër me punonjësit në organet e administratës shtetërore (rreth 16 mijë njerëz nga numri i përgjithshëm i të punësuarve në sektorin publik), dhe që për shkak të pagave, kuadri cilësor nga këto organe largohet nga sektori publik. Nëse kësaj i shtojmë edhe problemin specifik me pagat në sektorët e IT-së dhe të punonjësve në ato njësi në sektorin publik, të cilat janë pakrahasueshëm më të ulëta se ato të sektorit privat, rrjedhimisht edhe interesi i ulët për të punësuar njerëz me profil të tillë arsimor – është mjaft e qartë nevoja për të ndryshuar këtë dhe për të krijuar një sistem pagash më efikas.

Se nevoja ndjehet, tregon edhe Dekreti i Qeverisë së RMV-së nga gushti i vitit 2021, me të cilin në institucionet qendrore të pushtetit ekzekutiv patën mundësinë që 30% të të punësuarve t’u paguhet shtesë në pagë deri në 30%, për shkak të peshës dhe specifikës së punës. Zbatimi i këtij dekreti është bërë i mundur me ndryshimet në Ligjin për ekzekutimin e buxhetit, i cili anashkalon ligjin bazë për administratën – LNA, nga versioni i fundit i të cilit është hequr rregullorja e mëparshme e tarifave me 5 për qind të të punësuarve në AP. Megjithatë, duket se këto procedura janë ndërhyrëse, ashtu si edhe politikat për rritjen e pagave të punonjësve të shëndetësisë, falë të cilave u arrit efekt i kënaqësisë, sidomos tek stafi specialist, por edhe tek ai i mesëm mjekësor. Në fakt, mospërputhja e këtyre politikave të ndërhyrjes për pagat e administratës shtetërore/publike, dëshmohet nga fakti se në fillim të vitit 2022, qeveria e re miratoi sërish Dekret që kthen përqindjen në 5 të punonjësve në institucionet shtetërore, të cilët mund të marrin kompensim të pagës prej 30 për qind.

Pra nuk ka sistem të vetëm të pagave, ashtu siç nuk ka një sistem të vetëm dhe të saktë për vlerësimin e administratës dhe matjen e produktivitetit të saj. Për sa i përket pagave, i vetmi dokument që mund të gjendet në ueb-faqen e MSHIA-s është analiza krahasuese e sistemit të pagave, ku rekomandimi kryesor është që:

Në kushtet e Maqedonisë, sistemi liberal i pagave në sektorin publik nuk mund të lulëzojë, por zgjidhja duhet kërkuar në një dozë të përshtatshme rregullimi dhe fleksibiliteti për shpërblimin e nëpunësve publikë, në mënyrë që të sigurohet raport optimal i performancës së tyre dhe kënaqësisë me pagat, dhe për të arritur/mbajtur cilësi të lartë të shërbimeve publike.

Kjo tregon se Qeveria e RMV-së në politikat për reforma në AP nuk merret në mënyrë specifike me këtë çështje, por e zgjidh atë sipas politikave të përgjithshme të programeve. Sipas informacioneve të fundit para përfundimit të këtij Raporti, Qeveria insiston në harmonizim përmes dialogut, ndërsa disa sindikata shprehin pakënaqësi dhe paralajmërojnë protesta, sepse kërkojnë përqindje më të larta të rritjes menjëherë ose në një periudhë të shpejtë, brenda një muaji ose dy.

Disklejmer, baner, vertetematesi, NED

Lajme të ngjashme

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button