Kundërspin: Pagesa vetëm e kontributeve, megjithatë është presion – SASHK shtrembëron, pagat janë rritur deri tani

Duke analizuar deklaratat e aktorëve kryesorë në grevën në arsim (parashkollor, fillor dhe të mesëm) që zgjat dy javë, me paqartësi se kur do të përfundojë, mund të vërehen dy spine. Një spin vjen nga Qeveria dhe një spin nga SASHK. Deklarata se nuk do të paguhen mëditje gjatë grevës, por vetëm kontributet, edhe pse bazohet në ligj, sërish mund të vlerësohen si presion. Në anën tjetër, me të vërtetë ka pasur rritje të pagave në pesë vitet e fundit dhe është rrotullim kur SASHK thotë se kanë qenë të durueshëm dhe kanë pritur 6 vite, sepse në ndërkohë edhe vetë kanë raportuar në Kongresin e SASHK-ut për rritjen e pagave, shkruan Vërtetmatësi.

Shkruan: Теоfill Blazhevski

Duke analizuar deklaratat kryesore për grevën në një pjesë të arsimit, e cila zgjat tashmë dy javë, mund të konstatohet se ekzistojnë dy spine të dy aktorëve kryesorë – Qeverisë së RMV-së që në këtë rast është punëdhënësi dhe kryesisë së SASHK, që në këtë rast është grevist, gjegjësisht organizoi grevë të përgjithshme në arsimin parashkollor, fillor dhe të mesëm. Me vendim të datës 30 mars 2022.

Fillimisht do të analizojmë qëndrimin e Qeverisë të shprehur përmes deklaratave të fundit të kryeministrit Dimitar Kovaçevski dhe ministres kompetente Jovana Trençevska se pagesa e pagave bëhet në përputhje me ligjin dhe marrëveshjet kolektive:

Spin: Sipas mendimit tim (Jakim Nedelkovski), i ka mashtruar mësimdhënësit sepse dje e kam përcjellë konferencën për shtyp të SASHK-ut, ku kryetari shpjegon nenet e Marrëveshjes Kolektive dhe Ligjin për pagesën e pagave gjatë grevës, por nuk ka qenë plotësisht i sinqertë. Nuk i tha saktësisht nenet dhe nuk i tha të gjitha nenet deri në fund për ato zgjidhje ligjore dhe këtë duhet ta bëjë. (Kovaçevski)

Spin: Nuk bëhet fjalë për presion, apo për ndonjë shantazh, por për respektim të ligjeve dhe Marrëveshjes Kolektive, sipas së cilës shteti do të paguajë vetëm kontribute për punonjësit e arsimit dhe kopshteve që janë në grevë. (Trençevska)

Кundërspin: Deklarata e kryeministrit dhe ministrit i referohet pohimit të kryetarit të SASHK-ut, Jakim Nedelkov, se me atë që vazhdimisht nga qeveria në ditët e fundit kanë theksuar se do t’u paguhen vetëm kontributet për paga, e jo mëditjet gjatë pjesëmarrjes në grevë, Qeveria po i bën presion sindikatës.

Nëse e analizojmë edhe këtë deklaratë të ndërlidhur të Nedelkovit, pa i lidhur ligjet dhe kontratat kolektive, de facto ai vetë e pranon se Qeveria dhe Ministria kanë të drejtë ligjore që të mos paguajnë mëditjet, por vetëm kontributet e pagave të pjesëmarrësve në grevë, kujdestareve, edukatoreve dhe mësueseve në shkollat fillore dhe të mesme, si dhe administratës në kopshte dhe shkolla.

Krahas kësaj, Kovaçevski ka të drejtë kur thotë se greva bëhet për promovimin e të drejtave të punëtorëve, sepse për shkeljen e të drejtave, me ç’rast punëtorëve duhet t’u paguhet paga e plotë gjatë grevës, siç e kërkon ligji dhe kontratat kolektive, mund të të flitet pas kalimit të 6 muajve nga hyrja në fuqi e ligjit për pagën minimale, afati i përcaktuar në Ligjin për pagën minimale dhe në nenin e atij ligji për harmonizimin e pagave.

Por, spin-i nuk është nëse deklaratat e tyre (të Kovaçevskit dhe Trençevskës) për pagesën vetëm të kontributeve janë të ligjshme apo jo. Deklarata të tilla de facto mund të vlerësohen si presion dhe çështja nuk është në ligjshmëri, por në praktikën e dialogut të drejtë social ndërmjet punëdhënësve dhe sindikatave. Në fakt, Nedelkov kujton disa vite të kaluara kur SASHK-u ka protestuar apo ka hyrë në grevë, por sipas praktikës së mirë, në dialogun për përfundimin e grevës, punëdhënësi (qeveria dhe ministritë) nuk e ka shfrytëzuar mundësinë ligjore për të paguar vetëm kompensimin, por pagoi të gjithë grevën, pasi pranoi të kompensonte kohën e humbur gjatë grevës.

Andaj, me përsëritjen e vazhdueshme se nuk bëhet fjalë për presion me deklaratat për pagesë vetëm të kontributeve, pushtetarët, de facto, spinojnë. Përdorimi i mjeteve ligjore për t’i dhënë fund grevës sa më shpejt të jetë e mundur, vetëm në rastin e pagesës së ligjshme të kontributeve, nuk do të thotë si parazgjedhje që autoritetet të respektojnë plotësisht të drejtën kushtetuese dhe ligjore për grevë në vend, por mund të thuhet se ushtrojnë presion për të përmbushur vijat e tyre të kuqe në negociata. E ato janë rritje prej 10 për qind ose mesatarisht 2500 denarë për të punësuarit në këtë fushë, pas ribalancit të buxhetit dhe greva të përfundojë sa më parë.

Pagat megjithatë janë rritur – këtë e ka pranuar edhe vetë SASHK-u para anëtarësisë

Lideri i SASHK-ut Jakim Nedelkov disa herë ka deklaruar se nuk është e vërtetë që SASHK ka mund të presë apo të negociojë për një periudhë 6 mujore për t’i përshtatur pagat tjera në këtë fushë, që është afat ligjor pas rritjes së pagës minimale. Argumenti kryesor ishte se SASHK-u ka kërkuar disa herë në 6 vitet e fundit, por askush nuk e ka dëgjuar dhe pagat nuk kanë lëvizur, gjegjësisht kanë mbetur të njëjta.

Spin: Qeveria nuk na dëgjoi kur flisnim për rritje të pagës minimale dhe kur paga minimale tashmë është rritur, duhet të na rriten pagat sepse kemi gjashtë vjet që presim. Është mbushur gota me atë që tani me rritjen e pagës minimale kemi disa punë me kompleksitet të ndryshëm që kanë të njëjtën pagë. Problemi nuk është padurimi ynë.

Kundërspin: Kreu i SASHK-ut spinon, sepse për vitet që përmend, megjithatë ka rritje të pagave.

Qeveria dhe kryeministri dje njoftuan se respektojnë dialogun social dhe se ka pasur rritje të pagave në vitet e kaluara:

Më parë, përmes dialogut me partneritetit, u arrit rritje me 21% e pagave të mësuesve dhe punonjësve në kopshte. Me këtë rritje, paga e mësuesit në arsimin fillor është rritur për mbi 3.200 denarë plus punën e kaluar dhe tani është së paku 24.786. Rroga e arsimtarit në arsimin e mesëm është mbi 4.300 denarë plus punën e kaluar dhe paga mesatare është 25.874. Paga e edukatoreve në çerdhe është rritur për rreth 6.400 denarë plus punën e kaluar, ndërsa për kujdestarët kujdestarët është rritur për rreth 5.000 denarë. (Qeveria e RSM)

“Vërtetmatësi” bëri një kontroll të shpejtë për të parë nëse ky pretendim ishte i vërtetë. Kemi marrë ribalancin e buxhetit për vitin 2018 dhe buxhetin për vitin 2022. Në pjesën e shpenzimeve kemi parë vetëm pagesën e pagave në arsimin fillor dhe të mesëm. Në vitin 2018 për pagesën e pagave në arsimin fillor dhe të mesëm janë paguar gjithsej 500 milionë denarë, ndërsa buxheti për vitin 2022 për atë qëllim parasheh afro 600 milionë denarë ose 100 milionë më shumë. Nëse kjo shumë shndërrohet në euro, rezulton se në vitin 2018 vetëm për paga në arsimin fillor dhe të mesëm janë paguar rreth 8.27 milionë euro, ndërsa në vitin 2022 rreth 9.8 milionë euro ose 1.5 milionë euro më shumë. Duhet pasur parasysh se këtu nuk kemi pasur parasysh rritjen e pagave të paralajmëruara me ribalancimin e buxhetit dhe as pagat në kopshte, të cilat për shkak të kontrollit blic nuk i kemi përfshirë në përllogaritje.

Është e qartë se deri më tani ka pasur rritje të pagave dhe këtë e konfirmon vetë Nedelkov në Raportin për punën e SASHK-ut nga viti 2015-2021, ku përmend protestat e para dhe të gjitha protestat dhe grevat paralajmëruese të vitit 2018 dhe 2019, pas së cilës ai pranon se është bërë progres i dukshëm dhe rritje pagash për stafin e kopshteve dhe të gjitha nivelet e arsimit. Ajo që është edhe më e rëndësishme për vlefshmërinë e dokumentit, Këshilli i SASHK-ut këtë e raportoi tetorin e kaluar në Kongresin e SASHK-ut:

Të gjitha këto protesta publike të SASHK-ut kanë rezultuar me rezultate të duhura, për të cilat lirisht mund të mburremi. Edhe atë:

– nënshkrimi i Kontratës Kolektive për mbrojtjen e fëmijëve;
– nënshkrimi i Kontratës Kolektive për kulturën;

-Nënshkrimi i Marrëveshjes Kolektive për arsimin e lartë dhe shkencën dhe – rritje solide e pagave në kopshte, arsim fillor dhe të mesëm, kulturë dhe në fund nga shtatori 2021 në arsimin e lartë dhe shkencë. (Raport për punën e SASHK-ut)

Andaj, Nedelkov shtrembëron kur thotë se kanë pritur 6 vite dhe kanë mundur të presin 6 muaj për harmonizimin ligjor dhe se deri më tani nuk ka pasur rritje të pagave në këtë fushë. Mund të mos kenë qenë e harmonizuar plotësisht me pagën minimale të fundit, para kësaj në 2022, por ka pasur rritje, me rritje minimale të numrit të punonjësve në këtë fushë në periudhë pesëvjeçare. Po ashtu, nga vetë dokumenti i SASHK-ut shihet se ka pasur edhe protesta, por edhe dialog me Qeverinë, MPPS-në dhe Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës, pas së cilës ka pasur progres në marrëveshjet kolektive dhe pagat. Prandaj, atë pjesë të deklaratës së Nedelkovit e vlerësojmë si spin.