Fizikantja bërthamore Ivona Vasileska ka zbuluar diçka që mund ta bëjë energjinë elektrike më të lirë për tërë Evropën

Pasi u shpall studentja më e mirë e gjeneratës në Moskë, në fushën e fizikës atomike dhe bërthamore, Ivona Vasileska nga Struga para pak kohësh doktoroi në Universitetin e Lubjanës. Kjo adhuruese e fizikës gjatë hulumtimeve, si pjesë e punës së saj të doktoraturës, ka ardhur te një zbulim me anë të të cilit do të përshpejtohej vënia në përdorim e reaktorit të madh të fuzionit magnetik ITER në Francë dhe në atë mënyrë e gjithë Evropa të furnizohej me energji elektrike më të lirë.

Shumë pak shkencëtarë në botë janë marrë në kërkime në këtë temë. Prandaj dua të jem pjesë e tyre dhe me kërkimet e mia të kontribuoj diçka për njerëzimin, thotë Ivona, e cila në intervistë për Meta.mk flet për atë se si kishin reaguar anëtarët e komisionit me rastin e mbrojtjes së doktoraturës, punës së saj, si dhe për planet në të ardhmen.

Para pak kohësh doktoruat në Universitetin e Lubjanës. Cila ishte tema e doktoraturës që e mbrojtët? Çfarë keni hulumtuar?

Vasileska: Tema e doktoraturës sime ishte “Modelimi i flukseve të nxehtësisë në pllakat e diverterit gjatë transicioneve intensive të plazmës në tokamakët”, gjegjësisht ”Modeling of divertor target plate heat fluxes during intense plasma transients in tokamaks“. Me këtë hulumtim gjeta një metodë, me të cilën do të kontrollohen flukset me ndihmë të kushteve kufitare dhe në atë mënyrë do të mbrojë diverterin ose tokamakun si pjesën kyçe të reaktorit të fuzionit. Kushtet kufitare u përcaktuan duke përdorur kodet kinetike dhe fluide të modelimit. Kjo metodë e gjen zbatimin në mbrojtjen e diverterit nga ndikimi i flukseve të nxehtësisë për të parandaluar shkatërrimin e tij.

Ndërtimi i reaktorit të fuzionit magnetik ITER (“rruga” lat.) Në Francë | Foto: iter.org, tetor 2021

Ku do të zbatohej ky zbulim i juaj?

Vasileska: Reaktori i fuzionit aplikohet në prodhimin e energjisë elektrike. Kur të vihet në përdorim ITER (reaktori më i madh i fuzionit që po ndërtohet aktualisht në Francë), Evropa do të ketë energji elektrike më të lirë. Qëllimi është zëvendësimi i termocentraleve bërthamore me reaktorë të fuzionit.

Si reaguan pedagogët që ishin në komision?

Ivona Vasileska gjatë mbrojtjes së doktoraturës në Universitetin e Lubjanës | Foto nga arkivi personal, përdoret me leje

Vasileska: Komisioni përbëhej nga pesë profesorë, njëri ishte mentori im nga Sllovenia, bashkë-mentori nga organizata ITER në Francë, dy profesorë gjithashtu nga Universiteti i Lubjanës- Slloveni dhe një anëtar i jashtëm i cili është nga Instituti i Fizikës Plazmatike në Pragë-Çeki. Profesorët reaguan pozitivisht sepse hulumtimi që kam bërë në aspektin e fizikës është shumë kompleks. Plazma është një gaz jonizues dhe është gjendja e katërt e materies. Detyra ime kryesore ishte të kombinoja dy metoda të ndryshme në një (kinetike dhe fluide) që më pas të hulumtoj flukset termike të plazmës. Kjo metodë u testua fillimisht në një tokamak JET më të vogël i cili është në Angli dhe më vonë e njëjta metodë u testua në ITER. Natyrisht, me kalimin e kohës kjo metodë do të plotësohet ashtu që në fund kur ITER të fillojë me punë do të kemi metodë të plotë, e cila do të funksionojë në çdo lloj plazme. Zbatimi përfundimtar i kësaj metode është të përdoret në çdo reaktor të fuzionit.

Derisa ishit në studimet e magjistraturës, në fokus të interesit tuaj ishte plazma. A ka ndonjë risi në hulumtime në pjesë që ka të bëjë me fizikën e plazmës?

Vasileska: Gjatë studimeve të mia pasuniversitare në Moskë, kam hulumtuar për plazmën me temperaturë të ulët, të gjeneruar në kushte të laboratorit, ndërsa tani puna ime fokusohet në plazmën me temperaturë të lartë që gjenerohet në reaktorët e fuzionit. Në një mënyre, ajo që e  hulumtova në Rusi ma dha bazën dhe njohuritë për të filluar kërkimin në këtë lloj të plazmës, sepse pa njohuri për plazmën me temperaturë të ulët nuk mund të bëhen kërkime në temperaturë të lartë. Kështu, studimet e mia të doktoraturës ishin vazhdimësi e asaj që e punova në Moskë.

Ivona para mbrojtjes së doktoraturës në Universitetin e Lubjanës | Foto nga arkivi personal, përdoret me leje

Cilat janë planet tuaja për të ardhmen?

Vasileska: Planet e mia për të ardhmen janë të qëndroj në këtë fushë të hulumtimit sepse është pjesa më e re në fizikë dhe ka shumë për të hulumtuar. Kam disa negociata për të vazhduar në post-doktoraturë, për të forcuar metodën e hulumtimit tim të doktoraturës. Studenti i fundit në Universitetin e Lubjanës, i cili ka doktoruar në fushën e fizikës bërthamore, ka qenë para 7 vitesh dhe shumë pak shkencëtarë në botë janë të angazhuar në hulumtime në këtë temë. Prandaj dua të jem pjesë e tyre dhe me kërkimet e mia të kontribuoj diçka për njerëzimin.