RMV, qytetarët thithin ajër jashtëzakonisht të ndotur, masat afatshkurta nuk janë shpëtim

Aktivistët dhe ekspertët e mjedisit propozojnë masa shtesë që besojnë se do të japin një efekt më të mirë në luftën për ajër të pastër, raporton DW, transmeton Portalb.mk.

Masat afatshkurtra nuk janë zgjidhje kundër ndotjes së madhe të ajrit në Maqedoninë e Veriut. Është e nevojshme të miratohet ligji për shkarkimet industriale dhe të vendoset monitorimi i vazhdueshëm i ndotësve, të miratohet Rregullorja për lëndët djegëse të ngurta, të largohet qymyri si lëndë djegëse për ngrohjen e amvisërive, të përcaktohet cilësia e peletit dhe përmbajtja e lagështisë në dru zjarri per shitje.
Këto janë disa nga rekomandimet e ekspertëve për mbrojtjen e mjedisit, pasi disa ditë radhazi Shkupi, Strumica dhe banorët e disa qyteteve të tjera të vendit po thithin ajër “helmues”. Situata u bë veçanërisht shqetësuese pasi ngjyra vjollcë filloi të dominojë në hartën për matjen e cilësisë së ajrit, duke treguar se qytetarët thithin ajër jashtëzakonisht të ndotur.

Qyteti i Shkupit të hënën (27.12.2021) ka prezantuar masat dhe rekomandimet urgjente, pasi Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor ka njoftuar se cilësia e ajrit për dy ditë radhazi ka tejkaluar minimumin e përcaktuar me ligj (mbi 150 μg/m3 përqendrimet mesatare ditore të PM10), në stacionet matëse në Qendër, Lisicë, Gazi Babë dhe Rektorat. Transporti publik falas në autobusët e NTP-së dhe transportuesit privat, kontrolli i përforcuar i instalimeve nën juridiksionin e Qytetit të Shkupit dhe kufizimi i aktiviteteve ndërtimore janë pjesë e masave urgjente që hyjnë në fuqi. Ato do të duhet të respektohen derisa të reduktohet ndotja nën pragun e alarmit.

Masat e zakonshme nuk mjaftojnë

“Qyteti i Shkupit jep rekomandime të zakonshme (dhe përsërit masën e zakonshme për transport publik falas), të cilat nuk janë të mjaftueshme”, tha Ana Petrovska, ish-drejtoreshë e Inspektoratit të Mjedisit.

Sipas saj, me ndryshimet e miratuara në Ligjin për Ajrin e Ambientit, qytetit të Shkupit i mundësa të formojë një trup koordinues të të gjitha institucioneve kompetente dhe të miratojë planin për masa afatshkurtra, të cilat për dallim nga më parë, nuk do të jenë rekomandime, por do të vendosin detyrime.
Për shembull, objektet industriale që djegin sasi relativisht të mëdha të lëndëve djegëse fosile, do të detyrohen të kufizojnë djegien, në zona të caktuara të qytetit do të ndalohet përkohësisht lëvizja e automjeteve dhe kamionëve, do të ndalohet ose kufizohet puna e kantiereve të ndërtimit. Inspektimet e koordinuara, patrullimet dhe kujdesi, të sëmurët kronikë, gratë shtatzëna dhe kategoritë e tjera të rrezikut do të pajisen me leje me pagesë dhe punë të tjera, në përputhje me planin e përcaktuar.

“Por nuk mjafton të veprohet vetëm në nivel vendor, pavarësisht se ndryshimet ligjore kanë tejkaluar një sërë çështjesh dhe problemesh me kompetenca të ndara. Është e nevojshme që përfundimisht të miratohet ligji për shkarkimet industriale dhe të vendoset monitorimi i vazhdueshëm i ndotësve, të miratohet një Rregullore për lëndët djegëse të ngurta, të largohet qymyri si lëndë djegëse për ngrohjen e amvisërive, të përshkruhet cilësia e peletit dhe përmbajtja e lagështisë në shitjen e druve të zjarrit”, tha Petrovska.

Përdorni energjinë diellore

Sipas saj, është gjithashtu i nevojshëm kontrolli intensiv i cilësisë së karburantit dhe karburantit ekstra të lehtë që përdoret nga industria dhe institucionet. Dhe në planin afatmesëm të zëvendësohen lëndët djegëse fosile me burime të rinovueshme, pra të shfrytëzohet potenciali i jashtëzakonshëm i energjisë diellore.

“Fatkeqësisht, mjetet për mjedisin jetësor janë ulur si në buxhetet qendrore ashtu edhe në ato lokale, në vend që të rriten, kur dihet se pandemitë dhe ndotja së bashku kontribuojnë në vdekjen e mijëra qytetarëve tanë. Energjia diellore duhet të vihet në dispozicion të qytetarëve dhe për këtë arsye shteti dhe komunat duhet të ndajnë fonde të konsiderueshme për të subvencionuar blerjen e fotovoltaikëve nga amvisëritë. Pa pavarësinë energjetike, ndotja nuk do të zvogëlohet dhe varfëria do të thellohet,” tha Petrovska.

Ndotja e ajrit nuk njeh kufi

Gorjan Jovanovski, krijuesi i aplikacionit të dytë “Ajri im” dhe anëtar i Këshillit të qytetit nga lista e “Qytetit të Gjelbër Human”, thekson se masat afatshkurtra nuk do ta shpëtojnë Shkupin nga ndotja enorme e ajrit.

Si aktivist që ka shtatë vite që lufton për këtë çështje, ai thotë se ka masa konkrete që do të ndihmojnë që shumë më shpejtë t’i jepet një efekt real temës.

“Qyteti i Gjelber Human”, i vetmi opsion i pavarur dhe jopartiak në Qytetin e Shkupit, sot dorëzon 33 amendamente në buxhetin e qytetit për vitin 2022, disa prej të cilave synojnë ndotjen e ajrit. Ata propozojnë një hiper-rrjet sensorësh që do të zbulojnë saktësisht se nga vjen ndotja, një kadastër të gjelbër që do të monitorojë të gjitha pemët në të gjithë qytetin dhe gjendjen e tyre për të parandaluar prerjet e paligjshme, komposte organike që do të reduktojnë deri në 60% të mbeturinave në deponitë, mjetet fotovoltaike të objekteve të qytetit për të reduktuar përdorimin e energjisë elektrike dhe ngrohjen e tyre ekologjike, forcimin e infrastrukturës së biçikletave e shumë të tjera”, tha Jovanovski.

Sipas tij, me këtë problem nuk përballet vetëm Maqedonia e Veriut, por edhe i gjithë rajoni.

“Ndotja e ajrit nuk njeh kufi. Vetëm me bashkëpunim rajonal mund të gjejmë mënyra për ta reduktuar atë. Nëse diçka ka ndihmuar në Beograd, le ta provojmë edhe në Shkup. Nëse tashmë kemi takime dhe konferenca të shpeshta për këtë temë, është mirë të shohim se cilat janë rezultatet prej tyre, çfarë kemi zbatuar nga njohuritë që kemi marrë prej tyre?”, tha Jovanovski.