Krimi kulturor: “Dosja e Kosovës”

Gazetari amerikan me prejardhje serbe Stojan Pribićević në veprën e tij “World without end. The Saga of Southeastern Europe” (“Bota pa fund. Saga e Europës Juglindore”, New York, 1939), rrëfen se kur fshatarët serbë refuzuan t’i bashkoheshin revoltës kundër osmanëve (1804-1813), “Karađorđe natën i vari trupat e turqve – të vrarë nga njerëzit e tij  në një pritë – për t’i frikësuar fshatarët. Vetëm atëherë, fshatarët serbë iu bashkuan rebelëve në kodra – nga frika e shtypjes turke (Bozeva-Abazi, 2021). Kjo është një skenë historike që flet se si serbizmi historikisht ka shfrytëzuar gjakun dhe manipulimet për të ngjallur te popullata “shovinizmin dhe nacionalizmin e tërbuar” (Nairn, 1997). Një një shkollë e propagandës që shtrihet deri në ditët e sodit kur politika aktuale serbe përmes aktorëve si Vulini mundohet të ndryshojë faktet për gjenocidin e bërë në Kosovë, duke pretenduar se rastet si Reçaku kanë qenë vetëm inskenime apo teatër. Dalëngadalë kjo propagandë makinerinë e ekzekutimeve dhe shfarosjes masovike të drejtuar nga terrori shtetëror, pra vrasësin tenton ta paraqesë si sakrificë.

John Armstrong dhe Anthony D. Smith përmendin termin mythomotoeur që nënkupton burimet etno-simbolike paraekzistuese që luajnë rol kyç në ringjalljen e nacionalizmit. Narrativa e sakrificës është thelbi i mythomotoeur-it serb (Smith, 1991), nga versioni më i vjetër – miti i Kosovës – deri te variacionet bashkëkohore që përmbush kërkesat e kombit modern serb. Martirizimi, viktimizimi, padrejtësitë,  vuajtja, mbretëria qiellore dhe vdekja janë fjalët kyç të propagandës serbe, të narrativit paradigmatik nacional sakrifikues (Daković, 2018) Kjo shkollë këtyre u reinkarnua në krye me Vulinin, me prejardhje nga Bosnja, individ kontrovers, promovues i bustit të Millosheviqit, i shpallur në vitin 2018 nga Kroacia si persona non grata për shkak të emërtimit të shtetit kroat si fashist. Ky politikan, bashkë me Daçiqin, pjesë e regjimit të Millosheviqit gjatë viteve 1990, pohojnë se krimineli në fjalë s’ka kurrfarë faji për krimet në BeH, se politika e tij ka qenë e drejtë dhe se vendimi i Hagës për Karaxhiqin e vë në pikëpyetje politikën e Perëndimit ndaj Serbisë nga vitet 1990 e deri më sot.

Vulini, i cili i pari ka përdorur sintagmën “bota serbe”, këtyre ditëve “u vetëaktualizua” me deklaratën se masakra e Reçakut ishte montuar dhe përgatitur për të justifikuar krimin e bombardimeve të NATO-s. Dhe në këtë drejtim lançoi një antiart, antifilm, serialin në gjashtë vazhdime “Dosja e Kosovës” (Досије Косово) që mohon të vërtetën e luftës së Kosovë, gjenocidin paramilitar dhe të policisë e ushtrisë zyrtare serbe ndaj shqiptarëve: “Serbia e ka pasur të ndaluar ta kujtojë dhe ta shkruajë historinë, nëse nuk e shkruajmë ne, do ta shkruajnë të tjerët dhe ne do të jemi agresorë, kriminelë” – është shprehur Vulini, pa fije ndërgjegjeje; sikur Kroacia, BeH dhe Kosova ta kenë sulmuar Serbinë dhe të kenë bërë barbaritë më të paimagjinueshme. “Po i tregojmë gjithë botës se Reçaku ishte një gënjeshtër dhe se gjaku i fëmijëve serbë është mbi ata që e shpikën atë gënjeshtër”, ka deklaruar ai për Tanjugun.

“Masakra e Reçakut nuk mund të mohohet, ajo që ndodhi aty dhe mizoritë e kryera në janar të vitit 1999 janë të dokumentuara mirë” – iu kundërpërgjigj atij zëdhënësi i Bashkimit Evropian, Peter Stano. Reagoi edhe diplomati amerikan, William Walker, që i pari vizioi vendin ku ishin ekzekutuar 45 civilë shqiptarë; ai u shpreh se Reçaku është një e vërtetë e madhe të cilën e di bota mbarë, se ata që e mohojnë masakrën janë të përfshirë në të.

MPB e Serbisë dhe RTS po bashkëpunojnë në një krim më  të rëndë se ai i 1998-1999-ës: tentojnë ta ndryshojnë historinë, fabrikojnë të pavërteta. Ky film është një krim shtetëtror (state crime), me të cilin merret disiplina e kriminologjisë që rrënjët i ka në vitet ’90, që hulumton dhe teorizon veprimet fatale të shtetit kombëtar modern, të cilin Penny Green dhe Tony Ward e quajnë devijim organizativ shtetëror që përfshin shkeljen e të drejtave të njeriut. “Dosja e Kosovës” është rivrarje e të vrarëve në të gjitha trojet e ish-Jugosllavisë, në veçanti e shqiptarëve të Kosovës, një “produkt kulturor” para të cilit asnjë shqiptar s’duhet të rrijë i qetë. Në  veçanti isntitucionet dhe intelektualët bartin mbi supe përgjegjësinë e ruajtjes së kujtesës mbi këtë pikë të zezë të historisë së njerëzimit dhe këtë histori të trishtimit. Në këtë drejtim, duhet të krijohet një fond arkivor me fakte materiale për bëmat e kriminelëve serbë. Meqë kemi dëshmitarë të shumtë të ndodhive të para dy dekadave, duhet intervistuar, incizuar fjalën e tyre që peshon shumë. Duhet bërë publikime serioze me metodologji të avancuara që do ta konfirmojnë momentumin historik, gjenocidin e pdisktueshëm. Edhe arti dhe filmografia duhet të mobilizohen që thuhet e vërteta siç ka qenë, siç e di ndërgjegjja globale.

Filmi është një nga format më të larta të artit. Bota e civilizuar akordon çmime filmike si “Greater Goodies” që afirmojnë faljen, pajtimin, empatinë dhe simbole të tjera të mirëkuptimit, që nënvizojnë më të mirën në njerëzishmëri (the best in humanity). Sa keq kur filmi instrumentalizohet për qëllime antihumane! “Dosja e Kosovës” afirmon krimin, projektin satanik për shfarosje, për pogrom.

Serbia dhe shtetet e tjera të ish-Jugosllavisë duhet të bëjnë më tepër për të luftuar mohimin e gjenocidit dhe fjalimet e urrejtjes nëse duan që shoqëritë e tyre të ecin përpara – pohoi dje në Beograd këshilltarja speciale e OKB-së për mbrojtje nga gjenocidi, Alice Wairimu Nderitu (RFERL, 2021). “Problemi bazik” i marrëdhënieve mes Serbisë dhe popujve fqinj “është mohimi i gjenocidit dhe madhërimi i kriminelëve të luftës” – shtoi ajo duke vënë shenjë barazimi mes Srebrenicës, Ruandës dhe Holokaustit.

Shkrimi është shkruar enkas për Portalb.mk. Të drejtat e publikimit i kanë vetëm Portalb.mk dhe autori, sipas marrëveshjes mes tyre.