Përçarja e liderëve të BE-së e rrezikon Ballkanin

BE-ja duhet të jetë konsistente në lidhje me mesazhin e saj sa i përket anëtarësimit të mundshëm të vendeve të Ballkanit Perëndimor, që të mos humbasë aftësinë e saj për të ndihmuar në ndërtimin e një Evrope të tërë, të lirë dhe në paqe.

Për 18 vjet, Bashkimi Evropian ka folur për zgjerimin e kufijve të tij në jug dhe lindje në gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor. Samiti i fundit në Kalanë Brdo në Slloveni midis BE-së dhe anëtarëve të aspiruar: Serbia, Kosova, Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut_ duhet të kishte ofruar një ndriçim se kur mund të hyjnë në klubin kryesor ekonomik të Evropës.

Sipas disa burimeve, BE planifikon të heqë dorë nga premtimi i saj për anëtarësim të garantuar në takimin e 6 tetorit. Raporti thotë se vendet anëtare as nuk mund të bien dakord të përsërisin gjuhën e përdorur në samitin e Selanikut në 2003, i cili deklaroi se “BE përsërit mbështetjen e saj pa mëdyshje për perspektivën evropiane të vendeve të Ballkanit Perëndimor. E ardhmja e Ballkanit është brenda Bashkimit Evropian.”

Është normale që në prag të samiteve të rëndësishme të BE-së të dalin njoftime të derisa zyrtarët kombëtarë grinden prapa skenave. Gjuha e kompromisit është dakordurse pothuajse pa ndryshim; në të vërtetë, mosmarrëveshje të tilla tregojnë mënyrën se si BE-ja bën biznesin e saj. Por, dallimet në anëtarësimin e Ballkanit Perëndimor janë aq të thella dhe distanca midis pozicioneve kundërshtare aq e madhe sa blloku mund ta ketë të vështirë të arrijë një kompromis bindës.

Shtetet e Evropës Veriore si Franca, Holanda dhe Danimarka nuk janë në sens për të miratuar anëtarësimin dhe për të parashikuar një fluks të punëtorëve migrantë, të cilët, ata argumentojnë, u keqmenaxhuan aq shumë në vitet 2000 sa që nxiti tërheqjen e Britanisë nga BE-ja.

Për popujt e Ballkanit, shumë prej 20 milionë qytetarëve të rajonit do ta konsiderojnë debatin e BE-së si njohje të thjeshtë të asaj që skeptikët kanë besuar prej kohësh. Sipas një sondazhi të Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal, 36% e qytetarëve në këto vende besojnë se ata kurrë nuk do të arrijnë integrimin në BE, me 50% të serbëve dhe 44% të boshnjakëve që kanë këtë pikëpamje pesimiste.

E megjithatë, ka arsye për shpresë. Së pari, pavarësisht nga shumë ulje -ngritje, 62% e njerëzve në rajon ende favorizojnë anëtarësimin në BE, me mbështetje veçanërisht të lartë në Shqipëri, Maqedoninë e Veriut dhe Kosovë. Kështu, ideja e statusit të BE-së mbetet një karocë e rëndësishme që mund të vazhdojë të stimulojë reformën, të paktën në disa kryeqytete.

Së dyti, krahu ekzekutiv i BE-së dhe shumë shtete anëtare ende favorizojnë pranimin në Ballkan. Ursula von der Leyen, Presidente e Komisionit të BE-së, ka vizituar rajonin dhe ka postuar në Twitter: “Unë mbështes hapjen zyrtare të negociatave të pranimit me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë, sa më shpejt të jetë e mundur. Do të jeni pjesë e BE -së. Nuk bëhet fjalë nëse, por kur.” Ndërkohë, Financial Times raportoi më 2 tetor se Sllovenia, mbajtëse aktuale e presidencës së BE-së, po kërkon një premtim në Brdo për të pranuar të gjashtë vendet deri në vitin 2030. Ndërsa ideja u tha se i kishte lënë disa shtete anëtare “të trullosura”, kjo tregon se rajoni ka miqtë e tij brenda BE-së.

Së treti, joshja e BE-së për Ballkanin Perëndimor është e padiskutueshme. BE-ja është partneri më i madh politik, ekonomik dhe tregtar në Ballkan dhe jep grante dhe hua të rëndësishme – siç është Plani i saj 30 miliardë Euro (34.8 miliardë dollarë) Ekonomik dhe Investues, i cili do të dorëzohet gjatë shtatë viteve të ardhshme. Për ekonomitë më pak të zhvilluara, perspektivat e anëtarësimit në këtë bllok të madh do të jenë gjithmonë joshëse.

BE-ja përfaqëson një joshje të fuqishme, jo vetëm sepse ofron perspektiva të konsiderueshme ekonomike, por edhe sepse anëtarësimi lidhet me miratimin e vlerave thelbësore demokratike, sundimin e ligjit, të drejtat e njeriut, respektimin e pakicave dhe një sërë mekanizmash llogaridhënie (edhe pse vendet anëtare ekzistuese të BE-së ndonjëherë përjetojnë prapambetje demokratike). Mungesa e një rruge të qartë drejt anëtarësimit rrezikon një dobësim midis elitave politike të Ballkanit Perëndimor, një ndjenjë që rrjedh nga të kuptuarit se ata nuk mund të ndikojnë në të shtrimin e rrugës së të ardhmes së tyre. Është në interesin e dyanshëm që Ballkani përfaqëson oborrin e shtëpisë dë vet, që ata të ndjekin reformat për të promovuar kushtetutshmërinë demokratike. Rreziku është i një alternative ku shtetet shkojnë më tej drejt agjendave nacionaliste ose autokratike. Luftërat e Shkëputjes Jugosllave nga 1991-1995 dhe lufta e Kosovës e 1998-1999 me siguri e bëjnë këtë pikë.

Shtetet ballkanike gjithashtu mund të tundohen të shikojnë edhe Lindjen, drejt Rusisë dhe Kinës, ku realisht disa tashmë e kanë bërë. Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq është një mbështetës i hapur i Kremlinit. Ai gjithashtu promovon në mënyrë aktive argumentin se marrëdhëniet më të forta me Kinën do t’u shërbejnë më mirë serbëve dhe vë në dyshim integrimin në BE. Në vitin 2020, serbët shprehën mbështetje më të madhe për rritjen e tregtisë dhe investimeve me Rusinë, si dhe me Kinën që vjen pas. Derisa këto ndjenja serbe ishin më të forta se sa tek fqinjët e saj, kjo mund të ndryshojë.

Lidhjet më të forta ekonomike me Rusinë dhe Kinën vijnë me problemet e tyre. Në të vërtetë, investimet kineze shpesh janë krijuar për të liruar standardet e qeverisjes dhe për të fuqizuar oligarkët në këtë proces.

Alternativat tjera janë se në një pjesë të Ballkanit Perëndimor po promovohet një ‘Mini-Schengen’. Maqedonia e Veriut, Shqipëria dhe Serbia aktualisht promovuan një zonë të tregtisë së lirë brenda tre vendeve që do të fillojë në vitin 2023, e quajtur zyrtarisht “Ballkani i Hapur”. Ekziston një presion domethënës ndaj Bosnjës dhe Hercegovinës, Kosovës dhe Malit të Zi për t’u bashkuar brenda kësaj nisme, ku realisht Serbia, pothuajse është e garantuar të luajë një rol dominues. Duke menduar se nismat e tilla rajonale janë të drejtuara në përgjithësi drejt zhvillimit ekonomik, faktikisht ato nuk promovojnë domosdoshmërisht demokracinë, llogaridhënien dhe sundimin e ligjit.

Një gjë është e sigurt: nëse vendet e Ballkanit Perëndimor nuk mund të bashkohen me BE-në, e ardhmja e Evropës duket pak më e zymtë. BE-ja duhet të jetë konsistente dhe jo skizofrenike në lidhje me mesazhin e saj për anëtarësimin e mundshëm, që të mos humbasë aftësinë e saj për të ndihmuar në ndërtimin e një Evrope të tërë, të lirë dhe në paqe.

Autor: Amir Shabani