Kriza e Afganistanit përmes prizmit transatlantik

S. B. 07:30, 02-09-2021

Afganistan, foto: AA — Afganistan, foto arkiv: AA

Analizë speciale për Portalb.mk nga Malinka Ristevska Jordanova, Instituti për Politika Evropiane.

Tërheqja e NATO -s nga Afganistani nuk ishte befasi. Në shkurt 2020, SHBA nënshkruan një marrëveshje me talibanët për të tërhequr forcat ndërkombëtare deri në maj 2021. Sidoqoftë, BE -ja dukej se ishte e kapur në befasi nga kërkesa për zgjatje, por SHBA mbeti në afatin e mëparshëm – 31 gusht. Mbase ky rezultat është vetëm pasojë logjike e rolit dytësor të BE -së në Afganistan.

Tërheqja shënon fundin e ndërhyrjes 20-vjeçare të NATO-s të nisur në 2001 me qëllimin kryesor për të pamundësuar Afganistani të jetë bazë për terrorizmin ndërkombëtar. Në janar 2015, misioni ISAF, me mandat nga OKB-ja përfundoi, që duhej të rezultonte me krijimin e një qeverie efektive afgane dhe marrjen e përgjegjësisë për sigurinë e vendit nga forcat afgane të sigurisë. Është më se e qartë se kjo nuk funksionoi.

Debakli afgan, siç quhet tashmë kjo ndërhyrje haptazi, tregon për çarje në marrëdhëniet transatlantike. Shumica e ekspertëve besojnë se mënyra se si përfundoi ndërhyrja do të ketë ndikim afatgjatë në legjitimitetin e aleancës transatlantike. Megjithatë, ka nga ata që besojnë se kjo krizë do të rezultojë me kthesë drejt “çështjeve thelbësore strategjike”.

Metodat e mbështetjes nga partnerët ndërkombëtarë kanë qenë subjekt i kritikave të ashpra shumë kohë para tërheqjes së NATO -s nga Afganistani. Analizat e ndërhyrjeve të SHBA-së dhe BE-së tregojnë dallime në qasje. Ndërsa SHBA u përqendruan në negociatat midis SHBA dhe talibanëve, qasja e BE -së ishte një “dialog gjithëpërfshirës i brendshëm” i subjekteve afgane. Ndërsa SHBA e përqendronte mbështetjen në forcimin e forcave të sigurisë, BE përqendrohej në forcimin e forcave civile të policisë. Vlerësimet e jashtme të Komisionit Evropian, si faktorë kryesorë në dështimin e misionit EUPOL në Afganistan, e venë në pah mjedisin e pasigurt, si dhe paralelizmin dhe mbulimi e SHBA dhe shteteve anëtare të BE në mbështetjen e forcave të sigurisë dhe policisë. Veç kësaj, prioritetet dhe qasjet specifike të vendeve individuale në rolin e anëtarëve të NATO -s, anëtarëve të BE -së dhe donatorëve dypalësh nuk kanë kontribuar në një qasje uniforme.

SHBA kritikohen se nuk kanë marrë parasysh sa duhet pasojat e mundshme të tërheqjes nga Afganistani për aleatët e saj evropianë. Kjo kryesisht i referohet një krize të re të mundshme të migrimit masiv, edhe pse deri më tani nuk ka shenja të një zhvillimi të tillë. Sipas rezultatit të Këshillit të BE -së për Drejtësi dhe Punë të Brendshme më 31 gusht, BE -ja kërkon të zbusë presionin mbi kufijtë e saj të jashtëm. Prandaj, përparësia është parandalimi i një krize humanitare si hyrje në një krizë migrimi. Në kushte kur ndihma për zhvillim është ngrirë, ndërsa në Afganistan nuk ka qeveri të pranuar, BE po kërkon të drejtojë ndihmën përmes OKB -së, agjencitë e së cilës mbeten në Afganistan. Ajo është gjithashtu e hapur për të ndihmuar fqinjët e Afganistanit. Masat e tjera prioritare kryesisht synojnë forcimin e sigurisë së kufijve të saj; parandalimi i kërcënimeve të sigurisë / terrorizmi ndërkombëtar dhe migrimi ilegal. Sidoqoftë, çështja e vendosjes / zhvendosjes së afganëve “në nevojë” i lihet një forumi special të paralajmëruar për në shtator. Rreziku i aktualizimit të çështjeve të migrimit në BE është veçanërisht i theksuar në kontekstin e zgjedhjeve të ardhshme në Francë dhe Gjermani.

Sfida tjetër e drejtpërdrejt për BE -në është se si të formulojë dhe zbatojë më tej politikën e saj ndaj Afganistanit. Me Deklaratën e Përfaqësuesit të Lartë të Unionit për Punë të Jashtme dhe Siguri mbi situatën në Afganistan të datës 17 gusht 2021, e bashkuar me vendet e Procesit të Stabilizim Asociimit, këmbëngulet në respektimin e të drejtave të njeriut dhe tërheqjen e sigurt të qytetarëve të BE -së dhe stafit lokal që tani është afër fundit. Unioni ka vazhduar të këmbëngulë në një “zgjidhje gjithëpërfshirëse dhe inkluzive” dhe respektim të të drejtave themelore, veçanërisht të grave, si kusht për dialog me çdo qeveri afgane. Sigurisht, një kusht kyç është distancimi i qeverisë talibane nga grupet terroriste ndërkombëtare dhe krimi i organizuar. Ndonëse BE -ja është larg nga njohja e qeverisë talibane për shkak të pasigurisë dhe mosbesimit, duket se po e lë derën hapur për dialog.

Në kushte kur SHBA po largohet nga roli i “policit global”, aktualizohet edhe tema e “autonomisë strategjike” të BE -së nëpërmjet koncepteve të reja të partneritetit transatlantik. Përvoja e Afganistanit imponon nevojën për të rishqyrtuar konceptet e parandalimit të krizave, stabilizimit dhe ndërtimit të paqes. Kjo përfshin doktrinat e “ndërtimit të kombit” dhe “ndërtimit të shtetit”, të cilat sigurisht duhet të kenë ndikim në ndërhyrjet e ardhshme ndërkombëtare.