Paralajmërimet e keqkuptuara ndihmuan në evakuimin kaotik në Afganistan

Paralajmërimet ishin të qarta: Qeveria afgane kishte të ngjarë të binte sapo trupat amerikane të tërhiqeshin. Por agjencitë e inteligjencës dhe Presidenti Joe Biden nuk llogaritën si duhet sa shpejt do të ndodhte një gjë e tillë, duke nxitur një krizë të politikës së jashtme, shkruan VOA.

Pa patur idenë se vendi mund të kolapste aq shpejt, administrata dëgjoi Presidentin Afgan Ashraf Ghani kur u takua ballë për ballë me Presidentin Biden në qershor. Bideni thotë se Ghani i bëri presion që të shmangte çdo evakuim urgjent të amerikanëve, duke argumentuar se një gjë e tillë do të nxiste talebanët të përparonin më shpejt – siç doli të ndodhte gjithsesi – dhe do të bënte që ushtria afgane të dorëzohej.

Ishte një kërkesë që Presidenti Biden e mori parasysh, pavarësisht një skepticizmi të rrënjosur thellë për më shumë se një dekadë për mungesën e kompetencës së qeverisë dhe ushtrisë afgane, të dëmtuar nga korrupsioni dhe keqmenaxhimi i përhapur.

Bideni të mërkurën fajësoi Ghanin për largimin nga vendi dhe forcat afgane që iu dorëzuan kaq lehtë talebanëve. Ai tha për kanalin ABC News se ai besonte se problemet e tërheqjes ishin të pashmangshme.

“Ideja se ka një mënyrë për të dalë pa pasur kaos, nuk e di se si mund të ndodh kjo,” tha ai.

Zyrtarët amerikanë vlerësojnë se deri në 10.000 amerikanë janë ende në Afganistan, së bashku me dhjetëra mijëra afganë që luftuan së bashku ose ndihmuan SHBA-të e që po përpiqen të largohen.

Pohimi i Presidentit Biden të hënën se disa afganë, “ende me shpresë për vendin e tyre”, nuk donin të largoheshin është kritikuar gjerësisht. Departamenti i Shtetit ka një numër të madh prej dhjetëra mijëra aplikimesh për viza nga ata që janë përpjekur prej vitesh të largohen nga vendi përpara tërheqjes së SHBA-ve. Data e tërheqjes është caktuar për më 31 gusht, megjithëse Biden tha të mërkurën se amerikanët nuk do të lihen pas.

Ndërsa analistët kanë paralajmëruar prej kohësh se qeveria afgane do të ishte në rrezik të madh pa mbështetjen amerikane, ata nuk e parashikuan shpejtësinë me të cilën do të binte vendi në duart e talebanëve.

Kjo e papritur po ndez shqyrtime të menjëhershme të gabimeve të bëra, thanë zyrtarët aktualë dhe të shkuar amerikanë, duke folur vetëm në kushte anonimiteti sepse nuk janë të autorizuar të flasin publikisht për këtë temë.

Vetëm dy javë më parë, agjencitë e inteligjencës në njoftimet për ligjvënësit nuk dhanë asnjë paralajmërim se qeveria afgane po përballej me një kolaps të shpejtë, tha një zyrtar i njohur me zhvillimet.

Një vlerësim i mbrojtjes se Kabuli mund të dorëzohej brenda 30 ditëve – një vlerësim që u pa si pesimist kur u raportua javën e kaluar – doli të ishte shumë optimist. Për pak më shumë se një javë, talebanët pushtuan vendin dhe hynë në Kabul pa luftë. Ghani dhe ndihmësit e tij të lartë u larguan.

Gjeneral Mark Milley, Shefi i Shtatëmadhorisë së Ushtrisë Amerikane, këmbënguli të mërkurën se ai nuk kishte asnjë sinjal për shpejtësinë e kolapsit afgan.

“Nuk kishte asgjë shenjë që unë apo dikush tjetër pa që të tregonte një kolaps të kësaj ushtrie dhe kësaj qeverie, në 11 ditë,” tha ai.

Një zyrtar i lartë i inteligjencës tha se agjencitë nuk identifikuan rrezikun e një kolapsi të shpejtë të qeverisë afgane dhe u bënë “më pesimistë” gjatë disa muajve të fundit të ofensivës luftarake afgan.

“Thënë ndyshe, qeveria afgane përparoi edhe më shpejt nga sa kishim parashikuar,” tha zyrtari.

Analistët kanë paralajmëruar prej vitesh se tërheqja amerikane do të destabilizonte forcat afgane të trajnuara me shpenzime të mëdha amerikane dhe ende të varura shumë nga fuqia ajrore amerikane dhe grumbullimi i inteligjencës, thanë zyrtarët aktualë dhe të shkuar. Tërheqja gjithashtu do të rrezikonte dëmtimin e moralit të njësive afgane që kishin luftuar së bashku me forcat amerikane dhe të koalicionit për dy dekada dhe do të liheshin të përballeshin vetë me një taleban të rigjallëruar.

Një vlerësim i kërcënimit publik në prill paralajmëroi se forcat afgane “do të luftojnë për t’i mbajtur talebanët larg nëse koalicioni tërheq mbështetjen”.

Një zyrtar i administratës tha se komuniteti i inteligjencës i kishte raportuar Shtëpisë së Bardhë se një kolaps i shpejtë ushtarak pas tërheqjes do të ishte i mundur pasi talebanët morën kryeqytetet kryesore provinciale. Në fakt, kjo ndodhi brenda pak ditësh gjë që çoi në rënien e Kabulit.

Dhe rreziku i parashikuar ishte i kufizuar vetëm në Afganistan. Analistët kishin paralajmëruar gjithashtu se kërcënimet e reja terroriste do të kalonin kufijtë e vendi nëse talebanët do të merrnin pushtetin. Sipas një ish-zyrtari, një vlerësim parashikonte se një sulm terrorist në shkallë të gjerë mund të planifikohej në Afganistan brenda një deri në tre vjet pas tërheqjes.

Shumë kanë fajësuar dështimin e inteligjencës në parashikimin e shpejtësisë me të cilën qeveria afgane do të rrëzohej. Disa oficerë të tanishëm dhe të mëparshëm të inteligjencës e kanë kundërshtuar këtë vlerësim.

Marc Polymeropoulos, i cili shërbeu në CIA për gati tre dekada, tha se komuniteti i inteligjencës kishte qenë gjithmonë i qartë me një fokus të gabimit në një kornizë 30-ditore.”Pavarësisht nëse janë gjashtë apo 30 ditë, unë nuk e shoh si një dështim të komunitetit të inteligjencës, tha ai.

Por Chris Miller, i cili u vendos në Afganistan në vitin 2001 dhe më vonë ishte zyrtari më i lartë kundër terrorizmit në vend dhe sekretari i mbrojtjes në detyrë nën ish -Presidentin Donald Trump, e quajti shpejtësinë e kolapsit “një dështim të inteligjencës me përmasa kataklizmike”.

“Ka diçka thelbësisht të gabuar në mënyrën se si ne bëjmë vlerësimet tona të inteligjencës,” tha ai. “Është arrogancë kulturore dhe teknologjike. Ishte kaq e parashikueshme ajo që do të ndodhte”.

Elementë të tjerë të qeverisë amerikane i kanë nxitur amerikanët dhe të tjerët të largohen muaj më parë, me paralajmërime gjithnjë e më të rrezikshme, që kulmuan me një thirrje urgjente të 7 gushtit nga Departamenti i Shtetit që ata të largohen, duke ofruar financim për amerikanët për të ikur nga Afganistani.

Disa zyrtarë amerikanë besojnë se ata mund të kenë besuar vlerësimet e zbulimit se qeveria afgane mund të qëndrojë në Kabul për një muaj ose më gjatë. Zyrtarët pohojnë se ato vlerësime nuk u publikuan. Me gjithë përqendrimin në dështimet e inteligjencës, zyrtarët thonë se paralajmërimet e Departamentit të Shtetit duhet të kishin shtyrë shumicën e amerikanëve të largoheshin nga Afganistani javë më parë.

Tani, SHBA-të po punon me talebanët për të siguruar kalim të sigurt për amerikanët dhe afganët që ndihmuan përpjekjen 20-vjeçare të luftës të arrijnë aeroportin ndërkombëtar të Kabulit. Ndërsa talibanët po marrin kontrollin, Departamenti i Shtetit ka thënë se nuk mund t’u garantojë atyre kalim të sigurt në aeroport.