Pandemia është një zjarr që mund ta shujmë përmes vaksinimit masiv

Rrallëkush mund të kishte pritur dhe supozuar se zakonisht, një komunikatë e rregullt e dhënë pas çdo seance të qeverisë mund të ngjallte interes të veçantë në publikun e gjerë. Por, ajo mrekulli ndodhi dhe komunikata nga seanca e 97 -të e Qeverisë lindi polemika dhe diskutime të mëdha, kryesisht në rrjetet sociale. Baza e fundit për polarizimin e qytetarëve maqedonas, këtë herë është (mos) kujdesi për veten dhe shëndetin e tjetrit, dhe shteti padyshim nuk bëri aq sa duhet për të sjellë domosdoshmërinë e vaksinimit më afër qytetarit të zakonshëm.

Mbledhja e mbajtur më 7 gusht të këtij viti, anëtarët e Qeverisë e shfrytëzuan atë për diskutim mbi çështje të ndryshme të rendit të ditës, njëra prej të cilave doli të ishte më intriguese për publikun e vendit – 16 gusht 2021 bëhet data për kufizimin më të fundit në lidhje me luftën kundër virusit Kovid-19. Gjegjësisht, kjo pikë për të cilën diskutuan ministrat e qeverisë për rekomandimin e dhënë nga Komisioni për Sëmundjet Infektive, i referohet luftës kundër variantit të ri të virusit, të ashtuquajturit “soji Delta”, që në të vërtetë nënkupton hyrjen në fuqi e një mase kufizuese në vendin tonë, e cila ka ekzistuar prej kohësh në vendet e Evropës Perëndimore drejt të cilave aspirojmë.

Rekomandimi që është miratuar dhe tani është përkthyer në një masë dhe vendim zyrtar i referohet rregullimit të hyrjes së qytetarëve në hapësirat publike – objekte hotelierike, ngjarje sportive, ngjarje kulturore, seminare, konferenca. Masa qeveritare, e cila do të zbatohet nga kjo e hënë, flet për paraqitjen e detyrueshme të një lloj konfirmimi për imunizimin (ose konfirmimin që keni kaluar tashmë Kovid-19), duke aplikuar të paktën një dozë vaksine kundër Kovid-19, si një parakusht për të hyrë në një bar, kafene, koncert, ndeshje sportive.

Në shikim të parë, zgjidhja maqedonase përmban disa gjëra që bien në sy dhe që e dallojnë atë nga zgjidhjet e tjera krahasuese evropiane sa i përket kësaj çështje. Para së gjithash, është e qartë se shteti po përpiqet të lehtësojë pjesërisht këtë kufizim, duke thënë se “konfirmimi i dozës së parë të vaksinës” është i mjaftueshëm. Zgjidhjet që rregullojnë qasjen e qytetarëve në vendet e huaja në objektet e hotelierisë dhe objekteve të tjera me frekuentim të gjerë, thonë se ka nevojë për dëshmi të imunizimit të plotë – konfirmim/certifikatë për vaksinimin dhe rivaksinimin.

Prandaj, shteti, duke u përpjekur që të balancojë, lejon që masa kufizuese që tani është futur për herë të parë në vendin tonë, të prekë një numër më të vogël të qytetarëve, respektivisht të anashkalojë ata që së shpejti do të vaksinohen dhe të cilët kanë marrë vetëm një dozë. Nga ana tjetër, në kurriz të kësaj, lind pyetja rreth asaj se cila vaksinë kur do të zhvillojë veprimin e saj dhe nëse të gjithë të vaksinuarit, veçanërisht ata “të sapo vaksinuar” do të jenë aq të mbrojtur sa mund të mendojnë ose siç mendon shteti në përputhje me këtë masë.

Ligjshmëria e masës së fundit kundër Kovid-19

Në të njëjtën kohë, ajo që fjalë për fjalë e irritoi dhe e ndau publikun në taborë është dilema rreth bazës ligjore të një vendimi të tillë të Qeverisë, pra nëse është i paligjshëm dhe nëse kërkesa për prezantimin e dëshmisë të vaksinës është diskriminuese.

Lidhur ngushtë me këtë është pyetja në lidhje me vaksinimin (jo) vullnetar kundër Kovid-19, i cili aktualisht nuk është dhe nuk pritet të jetë i detyrueshëm, nëse ekziston një bazë ligjore për të dhe në përgjithësi, për të urdhëruar imunizimin e detyrueshëm kundër sëmundjeve të ndryshme.

Në shikim të parë, rekomandimet e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës duket se janë të mjaftueshme në lidhje me vaksinat kundër Kovid-19. Të miratuara kohët e fundit, këto rekomandime kanë të bëjnë me mënyrën se si vendet po trajtojnë koronavirusin. Ata thonë, ndër të tjera, se vaksinimi nuk duhet të jetë i detyrueshëm – nuk është askund, por që asnjë qytetar nuk duhet të jetë nën presion politik, shoqëror ose presion tjetër për t’u vaksinuar.

Qëndrimi i mësipërm i marrë nga ky organ është i rëndësishëm, por ai duhet të kontekstualizohet dhe të mos shihet si një qëndrim i izoluar i vetvetes dhe i pavarur nga faktet e tjera juridike. Gjegjësisht, Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ), e cila është gjithashtu një organ i Këshillit të Evropës, një organ përgjegjës për interpretimin e Konventës Evropiane për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut dhe kujdestari dhe mbrojtësi i saj, përmes praktikës së saj gjyqësore, tashmë ka marrë një qëndrim dhe opinion për disa çështje në lidhje me vaksinimin që janë veçanërisht të rëndësishme në periudhën e kaluar.

Në këtë drejtim, në rastin „Vavricka dhe të tjerët kundër Republikës Çeke“, gjykata vendosi që kërkesa për vaksinim të detyrueshëm nuk paraqet një rast diskriminimi. Aplikimi në gjykatën e Strasburgut është parashtruar nga ana e disa prindërve nga Republika Çeke, të cilët konsideruan se vendimet e gjykatave kombëtare çeke, të cilat vendosën se imunizimi i detyrueshëm i fëmijëve të tyre si kusht për regjistrimin e tyre në shkollë, përbën diskriminim.

Gjykata e Strasburgut ka vendosur që vaksinimi i detyrueshëm nuk është diskriminues dhe thotë se ndjekja e një politike për qëllime të ligjshme shëndetësore nënkupton gjithashtu ndjekjen e një politike që mbron si ata që marrin vaksinën ashtu edhe ata që nuk mund ta marrin për arsye mjekësore. Sipas gjykatës, vaksinimi i detyrueshëm synon të mbrojë shëndetin e popullatës dhe masa të tilla që rezultojnë nga politika shëndetësore janë të qëndrueshme dhe në interes të qytetarëve – në këtë rast, në interes të fëmijëve.

Është gjithashtu interesante që, edhe nëse kalojmë vetëm në vendin tonë dhe shikojmë praktikën gjyqësore kombëtare, hasim në një rast në të cilin Gjykata Kushtetuese mori një pozicion dhe vendosi për vaksinimin e popullsisë në vitin 2014 ose më konkretisht, atëherë vaksinimi i detyrueshëm i nxënësve për regjistrim në klasën e parë. Gjykata Kushtetuese në vendin tonë, me paraqitjen e një iniciative për të rishikuar kushtetutshmërinë e dispozitave të Ligjit për Mbrojtjen e Popullsisë nga Sëmundjet Infektive dhe Ligjit për Arsimin Fillor, konstatoi se sipas zgjidhjes ligjore për mbrojtjen nga sëmundjet infektive, ekzistojnë të drejtat dhe detyrimet e individëve në lidhje me mbrojtjen kundër sëmundjeve infektive, por gjithashtu që të gjithë kanë detyrimin të mbrojnë veten dhe të tjerët nga infeksioni.

Gjykatësit kushtetues konstatuan se vaksinimi i detyrueshëm si një nga kushtet për regjistrimin e nxënësve në klasën e parë të arsimit fillor, në asnjë moment nuk mund të vihet në pikëpyetje në lidhje me kushtetutshmërinë e një vaksinimi të tillë, duke pasur parasysh detyrimin kushtetues të secilit individ për të mbrojtur dhe promovuar shëndetin e vet dhe të të tjerëve. Gjykata përfundoi pa mëdyshje se duke refuzuar vaksinimin, ata që e bëjnë këtë jo vetëm që rrezikojnë shëndetin e tyre, por gjithashtu vënë në rrezik shëndetin e atyre të tjerëve që nuk janë vaksinuar për shkak të kundërindikacioneve mjekësore dhe kështu ndikojnë në të drejtën e tyre për një jetë të shëndetshme. Vendimi për të mos filluar një procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitave të përmendura, përmban gjithashtu një pjesë që thotë “sipas Kushtetutës është e justifikuar me ligj që të detyrojë qytetarët të vaksinohen kundër sëmundjeve, parandalimi i të cilave është në interes të shtetit”.

Përveç kësaj, shtoi gjykata, “vaksinimi jo vetëm që mbron personin që vaksinohet, por gjithashtu krijon imunitet kolektiv dhe parandalon qarkullimin e agjentëve infektivë”. Prandaj, gjykata konstatoi se në raste të caktuara, është mjaft e justifikuar mohimi i së drejtës për të zgjedhur për të mos u vaksinuar, sepse e drejta për shëndet është më e fortë se e drejta për të zgjedhur.

Vaksinimi i detyrueshëm është një kufizim i lejueshëm në të drejtat themelore të personit në fjalë, duke pasur parasysh se një shtet demokratik ka nevojë për një masë për të mbrojtur shëndetin publik, tha gjykata, duke shtuar se vaksinimi i detyrueshëm, de jure dhe de facto, përbën një kufizim në të drejtat e individëve, por një kufizim i tillë është proporcional dhe në përputhje me Kushtetutën.

Mendimi juridik i Gjykatës Kushtetuese përfundon duke theksuar se përfitimi nga vaksinimi i detyrueshëm në shëndetin e individëve dhe komunitetit më të gjerë tejkalon pasojat e ndërhyrjes dhe kufizimeve në të drejtat kushtetuese të individëve dhe për këtë arsye vaksinimi i detyrueshëm nuk është një masë e tepërt.

Prezantimi i certifikatës së vaksinimit nuk paraqet diskriminim

Nga ana tjetër, njoftimi nga Qeveria në lidhje me konfirmimin që do të duhet të dorëzohet në periudhën e ardhshme për hyrjen në ndërtesa publike, ngriti shumë pluhur në publik, dhe disa nga bashkëqytetarët tanë menjëherë vunë në dukje drejtpërdrejt se është trajtim ilegal dhe diskriminim i pretenduar.

Fjala diskriminim, të cilën ne fillojmë ta dëgjojmë gjithnjë e më shpesh në bisedat e përditshme, sipas përkufizimit nënkupton trajtimin e njerëzve ndryshe në situata të njëjta ose përkatësisht të ngjashme, pa një justifikim objektiv dhe të arsyeshëm për të. Me fjalë të tjera, kur ka diskriminim, trajtimi i pabarabartë nuk synon, nuk përpiqet për një qëllim legjitim ose nuk ka një proporcionalitet të arsyeshëm midis masave të përdorura dhe qëllimit që ato masa synojnë të arrijnë.

Nuk mund të konsiderohet se qytetarë të pavaksinuar, të cilët pa ndonjë arsye të justifikuar mjekësore, kufizuan në mënyrë të pajustifikuar të drejtën e aksesit në objekte gastronomike/hotelierike dhe objekte të tjera, të drejtën për të zgjedhur ose lirinë e lëvizjes, të gjitha këto për shkak të mosvaksinimit të tyre. Këto janë të drejta të veçanta, dhe duke pasur parasysh se realizimi i plotë i këtij niveli të zhvillimit të qytetërimit dhe arritjeve të mjekësisë, si dhe zhvillimit të të gjithë shoqërisë, nuk mund të ndërlidhet me sukses nga aspekti i ndalimit të diskriminimit.

Kjo masë, në të njëjtën kohë, nuk bie ndesh me aktin përkatës vendor – Ligjin për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi, dhe në atë kontekst janë opinioni dhe vendimi i Komisionit për Mbrojtjen dhe Parandalimin e Diskriminimit të datës 15 korrik 2021. Komisioni, me atë rast, miraton një rekomandim të përgjithshëm, sipas të cilit masat që synojnë parandalimin, trajtimin dhe kontrollin e situatës me epidemi, sëmundje endemike dhe sëmundje të tjera nuk i nënshtrohen shkeljes së të drejtës për privatësi, jetës dhe dinjitetit personal dhe familjar dhe reputacionin, por ato janë në kontekstin e garantimit të së mirës më të madhe – mbrojtjen e shëndetit publik.

Anëtarët gjithashtu vendosën dhe iu referuan konsensusit të përgjithshëm të GJEDNJ-së se vaksinimi është një nga ndërhyrjet më të suksesshme dhe me kosto efektive shëndetësore dhe se çdo vend duhet të përpiqet të arrijë nivelin më të lartë të mundshëm të vaksinimit në mesin e popullatës së tij. Në të njëjtën kohë, Komisioni tregon qartë se kjo nuk është shkelje e së drejtës për barazi dhe nuk është kryer asnjë diskriminim në bazë të statusit personal, nëse një entitet specifik vepron në përputhje me ligjet, masat dhe rekomandimet e autoriteteve kompetente, përfshirë vaksinimin, të cilat janë në drejtim të mbrojtjes së shëndetit publik.

Së fundi, shqetësimi për shkeljen e mundshme të së drejtës për privatësi dhe mbrojtje të të dhënave personale hiqet me njoftimin e fundit nga institucioni kompetent për këtë – Agjencia për Mbrojtjen e të Dhënave Personale. Me njoftimin e fundit të Agjencisë, ajo thekson se verifikimi vizual i konfirmimit për imunizim, në formë letre ose elektronike dhe të të dhënave personale të përfshira në të, nuk përbën përpunim të të dhënave personale dhe për këtë arsye, nuk mund të paraqesë keqpërdorim të të dhënave personale.

Ajo që mbetet si një dilemë e hapur dhe si një hapësirë ​​që duhet të zhvillohet më tej është zbatimi praktik i masës së miratuar, pra mënyra në të cilën do të kryhet hyrja e kontrolluar në ndërtesat publike, nga njëra anë, dhe nga ana tjetër, çfarë do të ndodhë me ata qytetarë që për arsye të provuara mjekësore nuk mund të marrin vaksinën kundër virusit, ata që janë testuar kohët e fundit pozitivë për sëmundjen, të cilët kanë nivele të larta të antitrupave, gratë shtatzëna dhe laktatore dhe disa kategori të tjera për të cilët vaksina ende nuk është e rekomanduar. Si vërejtje konkrete, vlen të theksohet dominimi i Qeverisë në rregullimin ligjor të kësaj çështjeje, në kurriz dhe në emër të ligjvënësit, pra Kuvendit si organ përfaqësues i qytetarëve. Për më tepër, paqartësitë në lidhje me zbatimin e masës në terren dhe mungesën e askujt me kompetencën për të kontrolluar të ashtuquajturat Certifikata të vaksinimit janë një tjetër mospërputhje thelbësore e zgjidhjes së propozuar, e cila mospërputhje duhet të hiqet.

Ti besojmë shkencës dhe fakteve

Duke përdorur përsëri mendimin tim të preferuar – secili ka të drejtën e mendimit të tij, por jo faktet e veta, si jurist mendoj se në një moment të telasheve mjekësore, siç është pandemia globale në të cilën jetojmë, ne duhet t’i dëgjojmë pikërisht ata – mjekët. Golgota me koronavirusin, si dhe manifestimet e fundit të pasojave të ndryshimit të klimës – përmbytjet dhe zjarret, na tregojnë brutalisht dhe në mënyrë të vrazhdë pikërisht këtë – që edhe në dekadën e tretë të shekullit 21 nuk japim njohjen e merituar shkencës dhe ne e dimë se si të kënaqemi duke lundruar në valë dhe teori që prodhojnë laicizëm dhe dizinformata si një kombinim i dëmshëm.

Si individë të pjekur dhe të ndërgjegjshëm, ne kurrë nuk duhet të harrojmë se me të drejtat e njeriut vjen përgjegjësia njerëzore. Përgjegjësia civile nuk injektohet lehtë përmes një gjilpëre, por sidoqoftë nuk duhet të harrojmë faktin se është e papranueshme, duke iu referuar të drejtës sonë të supozuar të pakufizuar dhe të pakushtëzuar për të zgjedhur, e cila për hir të së vërtetës nuk është kështu, le të harrojmë të ashtuquajturën kontratë shoqërore dhe faktin shqetësues që ne ende jetojmë në një bashkësi kolektive. Bashkëjetesa është e mundur vetëm nëse vlerat më të larta si shëndeti publik dhe siguria publike arrijnë të mbizotërojnë, kur është e nevojshme, mbi të drejtën personale, mbi të drejtën personale për të zgjedhur.

Krahasimet me çfarëdo “vija të verdha” të disa kohëve të lashta dhe keqpërdorimi i pasurisë së përgjithshme të qytetërimit të quajtur antifashizëm janë, për të thënë aspak, jashtëzakonisht të pakëndshme. Nëse kthehemi në fillimin e pandemisë, kur shumë pyesnin veten se si nuk ka “kurë” dhe zgjidhje për këtë virus, tani është koha të pranojmë se komuniteti mjekësor, dhe asnjë tjetër, nuk meriton një nënvlerësim të tillë të arsimimit dhe punës së tyre të përgjithshme që kanë treguar në periudhën që kaluam.

Çfarëdo fitoreje afatshkurtër të laicizmit dhe “të gjithëdijshmit” të flasim, është thjesht një fitore e vogël dhe në planin afatgjatë do të na çojë atje ku nuk duam të jemi fare – në një epokë të shkencës së zhvlerësuar dhe vuajtjeve të zgjatura nga pandemia.

Burimi: Respublica