Klasteri i fundit i Metodologjisë së BE-së, mësoni se çfarë përmban dhe pse është i rëndësishëm

E. Z. 14:26, 18-07-2021

Analizë speciale për Portalb.mk nga Malinka Ristevska Jordanova, Instituti për Politika Evropiane.

Në Metodologjinë e re të Bashkimit Evropian, Klasteri i 6 është i fundit, të paktën sipas renditjes. Ai përmban me më së paku kapituj – vetëm dy:

Marrëdhëniet e jashtme
Siguria e jashtme dhe politika e mbrojtjes së përbashkët

Titulli i Kapitullit 30 shkakton huti, sepse në të nuk bëhet fjalë për tërësinë e marrëdhënieve të jashtme të shtetit, por me marrëdhëniet tregtare. Është specifike që marrëdhëniet tregtare me vendet e treta në BE janë tërësisht nën kompetencës së BE-së, përkatësisht Komisionit Evropian, i cili jo vetëm që i zhvillon negociatat, por edhe kujdeset për zbatimin e marrëveshjeve tregtare të Unionit me vendet e treta. Kështu, me anëtarësimin, të gjitha marrëveshjet tregtare me vendet e treta pushojnë të jenë të vlefshme dhe anëtari i ri humbet rolin e një njësie në politikën e tregtisë së jashtme.

Për më tepër, BE i ka harmonizuar pozicionet në një sistem tregtar shumëpalësh, siç është Organizata botërore e tregtisë. Nga ana tjetër, anëtarësimi në OBT është i rëndësishëm për ndonjë vend që anëtarësohet në BE, sepse duke bërë kështu ajo tashmë po i harmonizon regjimet e saj tregtare me sistemin shumëpalësh në të cilin BE luan një rol të rëndësishëm. Është interesant se nga rajoni Serbia dhe Bosnja dhe Hercegovina janë ende duke negociuar për anëtarësimin në OBT, ndërsa Kosova nuk ka paraqitur aplikacion.

Përndryshe, kur shikoni numrin e akteve ligjore të BE-së në këtë kapitull, ai është i madh, por nuk do të thotë detyrim për transponim, sepse kryesisht bëhet fjalë për marrëveshjet e shumta që BE-ja, gjegjësisht KE-ja ka lidhur me vendet e treta. Përshtatja e vërtetë nuk është juridike, por një përshtatje për të pranuar marrëdhëniet tregtare që BE i ka vendosur, si dhe rolin që ajo ka në sistemin e tregtisë ndërkombëtare.

Përveç marrëdhënieve tregtare, ky kapitull përmban edhe detyrim për të respektuar politikat humanitare dhe të ndihmës për zhvillim – gjegjësisht, pasi vendi që aderon gradualisht do të bëhet pjesëmarrës në politikat e ndihmës së vendit të tretë. Ndërsa BE e vlerëson relativisht mirë Maqedoninë e Veriut për sa i përket politikave tregtare, si dhe sa i përket sistemit të kontrollit të mallrave me përdorim të dyfishtë, kritikat ndaj politikës humanitare dhe të ndihmës për zhvillim vazhdojnë. Mbase nuk kemi një koncept për zhvillimin e saj, as për domethënien më të gjerë të kësaj politike si pjesë e politikës së jashtme. Kohët e fundit, u krijua përshtypje e pakëndshme kur organet tona zyrtare promovuan shpalljen (e botuar nga UNDP) për t’i dhënë ndihmë për zhvillim Serbisë për zgjidhje inovative për të zgjidhur krizën KOVID në Maqedoni dhe Shqipëri.

Ndryshe nga më parë, në këtë kapitull tani i kushtohet shumë më shumë vëmendje Zonës së përbashkët rajonale të Ballkanit Perëndimor.

Ne i kemi kushtuar më shumë vëmendje Kapitullit 31. Politika e përbashkët ej dhe e sigurisë deri më tani, kryesisht në aspekt të shtetit – objekt i kësaj politike të Unionit. Shumë ndryshe nga Kapitulli 30, kjo është një politikë të cilës, me disa përjashtime, i nënshtrohet konsensusit mes vendeve anëtare dhe rolin kryesor e luan Këshilli i BE-së. Për vendin që aderon është thelbësore të harmonizojë gradualisht politikën e vet të jashtme dhe të sigurisë me BE-në, gjë që është detyrim i marrëveshjeve të stabilizim-asociimit. Kjo nuk është sfidë e vogël në kohën e krizës së zgjerimit dhe pasigurisë së anëtarësimit dhe BE dëshiron të ruajë ndikimin e saj gjeostrategjik në Ballkan, pasi aktorët e tjerë gjeostrategjikë bëhen gjithnjë e më aktivë në rajon.
Sidoqoftë, Maqedonia Veriore, përkundër sfidave të tilla, ka përmirësuar “skedarin” e saj të pajtueshmërisë së politikës së jashtme me BE-në, kështu që në vitin 2019 i përafroi pikëpamjet e saj me 84 nga 91 deklaratat e Përfaqësuesit të përbashkët të BE-së për siguri dhe politik të Jashtme. Sidomos “në radar” është harmonizimi me pozicionet dhe masat kufizuese në lidhje me Rusinë.

Në llogari pozitive të Maqedonisë shkojnë pjesëmarrja e vendit në aktivitetet ndërkombëtare të çarmatimit, bashkëpunimi brenda organizatave ndërkombëtare, si dhe pjesëmarrja në misionet e BE-së brenda Politikës së përbashkët të sigurisë dhe mbrojtjes.

Për vite me radhë, në raportet e BE-së përsëritet e njëjta kritikë në këtë kapitull – se marrëveshja dypalëshe e imunitetit me Shtetet e Bashkuara, e cila përjashton juridiksionin e Gjykatës penale ndërkombëtare për shtetasit e SHBA, është në kundërshtim me pozicionin e BE-së. Ka të ngjarë që e njëjta fjali të përsëritet për një kohë të gjatë. Ne e vëmë në pah atë për të theksuar se ndoshta BE dhe SHBA janë afër në politikën e jashtme dhe po i afrohen administratës së re të SHBA, por ato janë larg të qenit identike.