RMV, reduktim dramatik i porosive të produkteve të tekstilit nga jashtë, kompanitë shpëtohen nga kolapsi nga largime nga puna

Mijëra punonjës në industrinë e tekstilit në vend rrezikohen me pushime nga puna në korrik, ndërsa arsyeja kryesore është zvogëlimi drastik i vëllimit të punës për shkak të porosive të vogla ose të ndaluara prej partnerëve nga jashtë. Kjo situatë ka vazhduar që nga viti i kaluar për shkak të kovid krizës dhe mbylljes së tregjeve, shkruan Meta.mk, njofton Portalb.mk.

Sidoqoftë, përkundër stabilizimit të pjesshëm të ekonomive, ende nuk ka porosi për produkte tekstili nga ndërmarrjet e Maqedonisë, të cilat 90% janë të orientuara për eksport. Ashtu që, shumë kompani shpëtimin nga kriza financiare e shohin në uljen e kostove të punës, përmes pushimeve nga puna ose largimeve, tregojnë gjetjet e Organizatës së punëdhënësve të Maqedonisë (OPM). Sipas OPM, kjo situatë do të zgjasë të paktën edhe një vit.

Këtë e thekson nga Angel Dimitrov, kryetar i OPM, e në të njëjtën kohë drejtor i fabrikës së tekstilit “Moda” në Sveti Nikollë. Ai, për Meta.mk, thotë se 50 punëtorë në fabrikë tashmë janë pushuar nga puna, gjegjësisht kontrata e tyre e punës nuk janë vazhduar, ndërsa 460 janë në pushim të detyruar. Dimitrov thotë se ky është një proces i pashmangshëm për momentin, për shkak të zvogëlimit të krejt prodhimtarisë për 50 përqind, krahasuar me vitin 2020, kur ishte vetëm çështje stoku, kurse shumë më tepër krahasuar me disa vjet më parë. Për shkak të kësaj situate, një pjesë e pajisjeve shtëpiake vitin e kaluar u riorientuan për prodhimin e veshjeve mbrojtëse për ushtrinë dhe spitalet, por kjo sjell fitim të parëndësishëm financiar dhe shfrytëzim të vogël të i kapaciteteve, shpjegon ai. Nga ana tjetër, ai thotë se porosi të tilla kalojnë nëpër tenderë, e për këtë humben të paktën 4-5 muaj.

“Nuk ka punë. Industria e tekstilit është nën kërcënimin e kolapsit dhe vetëm këtë muaj rreth 10.000 punonjës do të shpallen të tepërt. Nëse duam të ruajmë të paktën “indin e shëndetshëm” të vogël që mbetet, duhet të zvogëlojmë numrin e të punësuarve. Ne me siguri do ta bëjmë atë në përputhje me rregulloret ligjore dhe në bazë të pikave, varësisht nga statusi shoqëror i punonjësve, e për këtë po përgatiten lista. Kemi dhënë mundësi për ata që duan të largohen vullnetarisht dhe për ata që do të dalin në pension, të cilëve do t’u japim nga shtatë paga. Ata që do të deklarohen tepricë teknologjike, do të kompensohen nga shteti, përkatësisht enti për punësim, varësisht nga stazhi”, tha Dimitrov.

Ai shton se kjo situatë krize do të zgjasë dhe do të vazhdojë edhe vitin tjetër, mbase edhe më gjatë, nëse në vjeshtë ndodh përsëri ndonjë kovid pandemi e re. Si kryetar i OPM, Dimitrov thotë se çdo kompani tekstili zgjidh situatën e krizës në varësi të aftësive të financiare që ka. Ata që kanë para, u shpërndajnë nga disa paga punëtorëve që do të pushohen nga puna, sipas Ligjit të Punës, por përndryshe, kompanitë së shpejti do të gjejnë “shpëtimin” në falimentim ose likuidim.

“Mbështetja e qeverisë për pagimin e pagave nuk e përmirësoi situatën në tekstil, sepse ajo ishte e vlefshme vetëm për shkurt dhe mars. Qeveria njoftoi se mund të presim ndihmë vetëm me kredi pa interes për prodhimtari, që është e papranueshme për tani. Sepse, për të shlyer kreditë, duhet të ketë shitje, pra porosi nga partnerët e huaj dhe kjo nuk do të ndodhë”, tha Dimitrov.

Nga “Glasen Tekstilec”, Shoqata qytetare e industrisë së tekstilit, lëkurës dhe këpucëve për Meta.mk thotë se po monitorojnë situatën me të punësuarit në tekstil dhe me pushimet nga puna që është duke u zhvilluar aktualisht. Ata thonë se ka disa fabrika në Shtip që kanë punë në këtë periudhë. Problemi kryesor për situatën në të cilën ndodhet industria e tekstilit, sipas Kristina Ampeva nga “Glasen Tekstilec”, është se 30 vjet më parë fabrikat nuk u përpoqën të investonin në modernizimin dhe automatizimin e prodhimit dhe në markat e tyre. Tani, me krizën e kojotës, ka provuar se do t’i ndihmonte ata të riorientohen shpejt në tregjet e tjera dhe për stabilitetin financiar.

“Sa i përket pushimeve nga puna, disa kompani deri më tani kanë vepruar në përputhje me Ligjin për marrëdhënie të punës dhe iu kanë përmbajtur formaliteteve ligjore në rast të pushimit nga puna për arsye biznesi dhe shpërndarjen e pagës për largim nga puna për punëtorët. Ka (kishte) disa që e mashtruan dhe shkelën Ligjin e punës, duke ri regjistruar kompanitë vetëm për të mos paguar paga dhe të ngjashme. Në bashkëpunim me policinë financiare, PRO dhe LSI, ne reagojmë atje ku kemi informacion në lidhje me shkeljet ligjore. Te disa kompani, kjo funksionon. “Glasen Tekstilec” do të kërkojë ndryshime në Ligjin për kundërvajtje, i cili tani parashikon dënime shumë të ulta për punëdhënësit për pushime të paligjshme dhe mashtrime të tjera në dëm të punëtorëve. Gjegjësisht, do të kërkojë gjoba më të larta dhe sanksione të tjera që do të konsiderohen si vepër penale”, tha Ampeva.

Industria e tekstilit dhe industria e veshjeve marrin pjesë në prodhimin e përgjithshëm industrial të vendit me 12,82 përqind, punësojnë mbi 37.000 punëtorë dhe mbulojnë rreth 10 përqind të eksporteve totale të vendit, tha nga Oda Ekonomike e Maqedonisë Veriore (OEM). Prodhimi industrial i tekstileve dhe veshjeve në vitin 2020 ka rënë me rreth 14 përqind, krahasuar me vitin 2019. Është e njëjta gjë me numrin e të punësuarve në këto aktivitete, me një rënie prej 5.4 përqind në janar 2021 krahasuar me janar 2020. OEM njoftojnë se eksporti i tekstileve, veshjeve dhe produkteve prej lëkure për vitin 2020 arriti në 493 milionë euro që paraqet ulje prej 10,6 përqind, ose 58 milion euro në krahasim me vitin e kaluar, kur ka qenë 551 milionë euro.

SipasEnti shtetëror të statistikave, në pesë muajt e parë të këtij viti, në prodhimtarinë e tekstilit indeksi i numrit të të punësuarve është 98,2, gjegjësisht është më i ulët për 1.8 përqind, kurse në prodhimin e veshjeve është 93,3, ose për 6.7 përqind më pak, krahasuar me të njëjtën periudhë në vitin 2020.

Indeksi i të punësuarve në industri, nga ana tjetër, është më i ulët për 2,7 përqind dhe është 97,3.