Klaster 4: Agjenda e Gjelbër dhe Kthimi i Qëndrueshëm aktual, por a është edhe prioritar?

Analizë speciale për Portalb.mk nga Malinka Ristevska Jordanova, Instituti për Politika Evropiane.

Malinka Ristevska Jordanova

Prioritetet “e gjelbra” kanë qenë prej kohësh në krye të përparësive të Bashkimit Evropian, gjë që konfirmohet vetëm për këtë mandat të organeve më të larta të BE (2019-2024). Gjatë viteve, një numër politikash dhe legjislacionesh janë zhvilluar dhe azhurnuar, të cilat janë ndër më të vështirat për t’u zbatuar – veçanërisht në fushën e mbrojtjes së mjedisit, dhe kërkojnë investime të konsiderueshme.

Ky është një grup në Metodologjinë e re të Bashkimit Evropian me numrin më të vogël të kapitujve që lidhen mjaft logjikisht me njëri-tjetrin – si emërues i përbashkët ato kanë të bëjnë me infrastrukturën dhe mjedisin. Lidhja midis zhvillimit të infrastrukturës dhe ndikimit të saj në mjedis është e qartë – prandaj klasteri është edhe “i gjelbër” dhe “i qëndrueshëm”.

Kur themi “kapituj të infrastrukturës” nuk do të thotë se ajo që po negociohet është investim në infrastrukturë. Negociatat janë për mënyrën e përfshirjes së politikave dhe legjislacionit të BE në nivelin kombëtar dhe si t’i zbatojmë dhe ekzekutojnë ato në mënyrë efektive. Vetëm Kapitulli 21. Rrjetet Trans-Evropiane merren më drejtpërdrejt me lidhjen e infrastrukturës Evropiane.

Kapitujt 4 të Grupit: Agjenda e Gjelbër dhe Lidhja e Qëndrueshme

  1. Politika e trafikut
  2. Energjia
  3. Rrjetet trans-evropiane
  4. Mbrojtja e mjedisit dhe ndryshimi i klimës

Si në kapitullin mbi politikën e transportit ashtu edhe në kapitullin mbi energjinë, tema kryesore e negociatave është liberalizimi i tregut në kontekstin e tregut të brendshëm të transportit të BE-së, dmth energjisë dhe rregullat e ndihmës shtetërore dhe konkurrencës. Kur bëhet fjalë për liberalizimin e qasjes në rrjetet e mëdha, nuk do të thotë automatikisht privatizim, por mundësim i qasjes së barabartë në treg. Standardet teknike, të sigurisë dhe sociale gjithashtu negociohen në politikën e trafikut. Në kapitullin e energjisë, legjislacioni për efikasitetin e energjisë, si dhe për sigurinë bërthamore dhe mbrojtjen nga rrezatimi është gjithashtu i rëndësishëm.

Kapitulli 21, nga ana tjetër, është thelbësor për lidhjen me rrjetet kryesore trans-evropiane (përveç rrjeteve të transportit dhe energjisë, mbulohen edhe rrjetet telekomunikuese). Ato mbështeten gjithashtu nga projekte të përbashkëta të BE-së, që do të thotë ndërmarrje të përbashkëta – si nga fondet e nivelit të BE-së, fondet e vendeve anëtare dhe nga institucionet financiare evropiane.

Në fushat e transportit dhe energjisë, përveç Marrëveshjeve të Stabilizim Asociimit, disa marrëveshje rajonale janë në fuqi me BE, gjë që e bën kornizën ligjore për vendet e Ballkanit Perëndimor edhe më komplekse. Ata janë gjithashtu anëtarë të Zonës së Përbashkët Evropiane të Aviacionit. Për më tepër, Traktati i Komunitetit të Transportit dhe Traktati i Komunitetit të Energjisë midis BE-së dhe vendeve të rajonit sigurojnë detyrime për marrjen graduale të ligjit të BE-së. Këto marrëveshje rajonale, të cilat kanë një strukturë të plotë institucionale, janë gjithashtu të rëndësishme për sa i përket prioritizimit të projekteve të infrastrukturës në rajon, të mbështetura nga fondet e BE-së.

Së fundmi, ndoshta kapitulli më kompleks jo vetëm i këtij grupi, por në negociatat në përgjithësi – 27. mjedisi. Jo vetëm që ka shumë fusha (legjislacioni horizontal, cilësia e ujit dhe ajrit, menaxhimi i mbeturinave, mbrojtja e natyrës, kontrolli i ndotjes industriale dhe menaxhimi i rrezikut, kimikatet dhe organizmat e modifikuar gjenetikisht (OMGJ), zhurma dhe pylltaria), por edhe Legjislacioni është teknikisht shumë kompleks, me standarde të larta mjedisore të vendosura, të cilat kërkojnë zbatim të rreptë dhe ekzekutim pa kompromis.

Për më tepër, kompetencat e shumë institucioneve janë të ndërthurura, madje edhe në nivelin qendror dhe lokal. Fatkeqësisht, në planin afatgjatë – që nga marrja e statusit të kandidatit, shkalla e pajtueshmërisë dhe ritmi i reformës në këtë kapitull kanë rënë. Në një raport të mëparshëm, Komisioni Evropian vlerësoi se kapitulli kishte vetëm një “nivel të caktuar të përgatitjes” (2 nga 5), ​​dhe se progresi ishte vlerësuar si “i kufizuar” për vite (1 në 5). Në mënyrë figurative, kjo do të nënkuptojë se në kapitullin e gjelbër ne jemi më shumë “të skuqur” sesa “më të gjelbër”.

Sipas Komisionit Evropian,  në Kapitujt 14. Politika e Trafikut dhe 15. Energjia ka një “nivel të moderuar të përgatitjes” (3 nga 5), ​​ndërsa 21. Rrjetet Trans-Evropiane kanë një “nivel të mirë të përgatitjes” (4 nga 5 )

Është e qartë se pa ndihmë të konsiderueshme financiare nga BE, kalimi në një agjendë të gjelbër dhe një lidhje të qëndrueshme nuk është e mundur. Si shembull, ne do të japim vetëm një fushë të kapitullit Mjedisi. Në një konferencë të fundit në kuadër të fushatës “Sqaroni gjithçka” Ekspertja maqedonase e mjedisit Jadranka Ivanova theksoi se vetëm zbatimi i Direktivës për trajtimin e ujërave të ndotura urbane kërkon 1.2 miliardë euro për investimet. Një analizë e zbatimit të Direktivës së Ujit të Pijshëm thotë se nevojiten 520 milion euro. Sipas vlerësimeve aktuale, këto dy direktiva mund të zbatohen deri në vitin 2041.

Rruga drejt një agjende me të vërtetë të gjelbër për vendin tonë është e vështirë dhe e shtrenjtë. Kërkon angazhim serioz politik, kapacitet të fortë institucional dhe prioritizim real.

Lajme të ngjashme

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button