Themelet e BE-së: kriteret politike dhe ekonomike tërësisht në negociata
Analizë speciale për Portalb.mk nga Malinka Ristevska Jordanova, Instituti për Politika Evropiane.
Pas zgjerimit të fundit (nga 2004 dhe 2007), Bashkimi Evropian filloi të përfshinte gradualisht kriteret politike në negociata. Kapitulli 23 – Gjyqësori dhe të drejtat themelore u përfshinë në kornizën negociuese për Kroacinë dhe Turqinë në vitin 2005, për dallim nga Kapitulli 24, i pranishëm në zgjerimin e kaluar. Më pak se dhjetë vjet më parë (për negociatat me Malin e Zi dhe Serbinë) Bashkimi Evropian vendosi parimin e zgjerimit të “Së pari themelet”, duke i vendosur Kapitujt 23 dhe 24 në qendër të vëmendjes dhe duke futur standarde përcaktuese të përkohshme për ta.
Kapitujt dhe fushat e klasterit 1: Themelet
- Gjyqësori dhe të drejtat themelore
- Drejtësia, liria dhe siguria
Funksionimi i institucioneve demokratike
Reforma e administratës publike
Kriteret ekonomike
- Prokurimet publike
- Statistikat
- Kontrolli financiar
Klasteri 1: Themelet do të hapet i pari dhe do të mbyllet i fundit në negociata. Përparimi në këtë klaster do të jetë katalizator për përparimin në negociata në përgjithësi.
Asnjë nga përmbajtjet e saj nuk është e re për ne. Të gjitha këto fusha kanë qenë pjesë integrale e procesit, tashmë shumë i gjatë për ne, të stabilizimit dhe asociimit. Risi është se ato po bëhen pjesë e procesit të negociatave si grup, me monitorim më të afërt nga BE, por edhe rol më të theksuar të vendeve anëtare. Kjo vihet re veçanërisht në fushat e institucioneve demokratike dhe administratës publike – fushat e reja të kritereve politike që bëhen pjesë e negociatave, si dhe shumica e Kapitullit 23, i cili merret me zbatimin e standardeve. BE nuk mund t’ju tregojë se cili sistem zgjedhor është më i miri për vendin, por do t’i referohet vlerësimit dhe rekomandimeve të OSBE-ODIHR, në të cilat gjëja kryesore është – nëse zgjedhjet kanë qenë të drejta dhe demokratike. BE nuk mund t’ju tregojë se cilin sistem administrativ do të aplikoni, por do t’ju përcaktojë standarde, për shembull, administratë efikase që do të trajtojë çdo qytetar në mënyrë të barabartë. Se si e arrijmë këtë është puna jonë.
Megjithatë, vlerësimi është në duart e Komisionit Evropian dhe shteteve anëtare, kurse të gjithë duhet të bien dakord se cilat standarde do të vendosen dhe nëse janë përmbushur. Prandaj, cilat detyra do të vendosim në udhërrëfyesit e ardhshëm si standarde për hapjen e grupeve nuk do të jetë detyrë e lehtë. Bazuar në to, BE do të vendosë standarde të përkohshme pa të cilat asnjë grup tjetër nuk mund të mbyllet. Prandaj, cilat detyra do të vendosim në hartat e ardhshme si standarde për hapjen e grupeve nuk do të jetë një detyrë e lehtë. Bazuar në to, BE do të vendosë standarde të përkohshme pa të cilat asnjë grup tjetër nuk mund të mbyllet.
Titulli i Kapitullit 23: Gjyqësori dhe të Drejtat Themelore përmban dy fusha që mbulon, por jo të tretën – luftën kundër korrupsionit. Ajo që është e re në këtë metodologji është se korrupsioni trajtohet horizontalisht – në të gjithë kapitujt.
Kapitulli 24 Ligji i BE po bëhet gjithnjë e më i gjerë në të gjitha fushat që i mbulon: lufta kundër krimit të organizuar, migracioni, azili, lufta kundër terrorizmit, lufta kundër drogës, bashkëpunimi gjyqësor në çështjet penale dhe civile, politika e vizave, Shengeni dhe kufijtë . Shtetet anëtare gjithnjë e më shumë po mbështeten në bashkëpunimin e ndërsjellë në punët e brendshme. Si më parë, çelësi në këtë bashkëpunim është besimi që vendet anëtare duhet të kenë me njëri-tjetrin, gjegjësisht besimi i ndërsjellë mes shërbimeve të tyre.
Megjithëse kriteret ekonomike kanë hyrë në negociata, të paktën deri më tani ndaj tyre nuk ka shenja të ndonjë qasjeje të re. Reformat ekonomike janë të përfshira në Programin e reformës ekonomike (më parë ishte program ekonomik para-anëtarësimit) i cili ka qenë temë e dialogut midis vendit tonë dhe Komisionit për vite me radhë.
Nuk është për t’u habitur që Kapitulli 18. Statistikat janë përfshirë në këtë grup. Kjo është e rëndësishme për të gjithë kapitujt, sepse krijimi i çdo politike kërkon të dhëna të besueshme. Kapitujt 5 Prokurimet publike dhe 32 Kontrolli financiar mbase janë përfshirë në lidhje me luftën kundër korrupsionit. Ndërsa Kapitulli 5 Prokurimet publike tashmë ka legjislacion të gjerë të BE-së me rregulla të zhvilluara të lojës, Kapitulli 32 ka të bëjë përsëri me standardet që duhet të mundësojnë menaxhim të shëndoshë financiar në institucionet publike.
Krahasimi me vendet në rajon që tashmë janë duke negociuar (sipas vlerësimeve nga raportet vjetore të KE, por edhe analiza më e gjerë) nuk tregon se ne jemi pas tyre. Përkundrazi. Problemi është se as vlerësimet e tyre për shkallën e pajtueshmërisë me Acquis, e as dinamika e reformave nuk janë që shkëlqejnë.
Në asnjë fushë nga Klasteri themelet, e në fakt edhe në klasterët tjerë nuk fillojmë nga fillimi. Fillimi i negociatave nuk do të thotë fillimi i procesit. Përkundrazi, ne tashmë kemi një histori të gjatë reformash – me pak a shumë sukses, por fatkeqësisht – dhe shembuj të regresit. Zgjedhja është e jona: nëse duhet të bëjmë ndryshime për hir të ndryshimeve, nëse do të maskojmë simptomat apo të hedhim dhe do të përforcojmë themelet.
Sigurisht, do të ketë shumë më tepër plane / udhëzime, programe në negociata. strategji, raporte, debate rreth tyre … Rreziku në të gjitha këto është të mos i harrosh themelet.
