Përvoja e Bullgarisë me BE-në mund të jetë një leksion për Maqedoninë

Vetoja për fillimin e bisedimeve do të tërhiqet, por më tej nuk do të jetë më lehtë.

Pavarësisht se si politikanët maqedonas e shohin Bullgarinë, ata duhet ta dinë se kjo ndikon në bisedimet e tyre të ardhshme për anëtarësim në BE, madje përpara se të fillojnë ato. Maqedonia, si dhe Shqipëria, janë vendet e para që po negociojnë sipas rregullave të reja të futura me kërkesën e Francës. Nëse pyesin veten se nga lindi ky “nder”, ata duhet të “falënderojnë” Bullgarinë dhe Rumaninë.

Të dy vendet u pranuan në vitin 2007 “në një paketë” me një kompromis të madh. Dihej që ata nuk ishin të përgatitur mjaftueshëm, por atyre iu dha një shans për të kapërcyer mangësitë në vitet e para të anëtarësimit të tyre, dhe për atë qëllim u prezantua Mekanizmi i Bashkëpunimit dhe Verifikimit (MBV), posaçërisht për ta. Është një mekanizëm monitorimi që monitoron Bullgarinë sipas 6, dhe Rumaninë sipas 4 treguesve. Në përgjithësi, bëhet fjalë për reformën e gjyqësorit dhe luftën kundër korrupsionit të nivelit të lartë dhe vetëm për Bullgarinë ishte shtuar edhe lufta kundër krimit të organizuar.

Ky mekanizëm supozohej të funksiononte për tre vjet, por kanë kaluar 14 vjet dhe ai nuk është përfunduar ende. Problemet në të dy vendet kanë dalë aq të mëdha saqë duken të pariparueshme. Komisioni Evropian tashmë po kërkon të braktisë MBV-në, me synimin për ta zëvendësuar atë me një mekanizëm të përbashkët të sundimit të ligjit në të gjithë BE-në, ku do të monitorohen të gjitha vendet, përfshirë Bullgarinë dhe Rumaninë.

Maqedonia duhet ta dijë se kur të fillojnë bisedimet për anëtarësim, vendet e tjera nuk do të mendojnë vetëm për të, por edhe për Bullgarinë, me të cilën ata kanë një përvojë të keqe. Në të njëjtën kohë, duhet të kihet parasysh se Bullgaria nuk është vendi më problematik në BE sepse shumë më shumë tension krijojnë Polonia dhe Hungaria me nacionalizmin e tyre. Ja dy tema për të cilat vendet evropiane do të kenë një vëmendje të theksuar:

Korrupsioni dhe nacionalizmi në nivel të lartë

Qeveria maqedonase nuk duhet të japë përshtypjen se po vepron e pakujdesshme për këto çështje. Shkupi pritet të jetë i gatshëm jo vetëm për një ndryshim në legjislacion, por gjithashtu për të treguar rezultate reale në luftën kundër korrupsionit – për shembull, aktgjykimet e gjykatave. Bullgaria nuk e ka bërë pikërisht atë, sepse nën presionin evropian ndryshon ligjet, bën ndryshime strukturore në sistemin gjyqësor, por nuk tregon persona të dënuar. Për dallim nga Bullgaria, Rumania ka rezultate shumë më të larta reale në luftën kundër korrupsionit, pasi ka dërguar në burg ish-ministra po aq sa një qeveri e tërë. Për më tepër, ka shumë deputetë të dënuar, kryetarë të komunave dhe funksionarë të tjerë të lartë.

Bisedimet për anëtarësim zgjasin shumë vite. Gjatë kësaj kohe mbijetesa ndryshon dhe në disa periudha mund të jetë më e favorshme se të tjerat. Republika e Maqedonisë së Veriut duhet të armatoset me durim (të cilën pa dyshim e ka pas 15 vjet pritje për fillimin), por gjithashtu të jetë fleksibile për t’iu përgjigjur sfidave të reja. Ajo nuk duhet të kërkojë tension me Bullgarinë, sepse në negociata vlen parimi që asgjë nuk është rënë dakord derisa gjithçka të bihet dakord. Kjo do të thotë që kokat e mbyllura nga negociatat nuk duhet të shërbejnë për t’u qetësuar.

Kur një vend hyn në bisedime për anëtarësim, ai bie dakord të pranojë “arritjet e acquis” (acquis communautaire), të cilat janë dhjetëra mijëra faqe të rregullativave dhe direktivave.

Rregullativat zbatohen drejtpërdrejt dhe në mënyrë të barabartë në të gjitha vendet dhe kanë përparësi mbi legjislacionin e brendshëm nëse janë në kundërshtim me to. Direktivat janë udhëzime për ligjet kombëtare që mund të ndryshojnë në disa vende në bazë të formulimit të tyre, por kanë të njëjtin kuptim. Përveç kësaj, vendet kandidate duhet të jenë të vetëdijshme për mijëra aktgjykime të Gjykatës Evropiane në Luksemburg, të cilat janë një burim i praktikës gjyqësore në BE dhe përmes çështjeve tashmë të mbyllura tregojnë se si duhet të zgjidhen mosmarrëveshjet e ngjashme të brendshme ose ndërkombëtare brenda BE-së.

E gjithë kjo do të thotë që duhet të trajnohet një ekip i madh specialistësh. Maqedonia mund të përfitojë nga përvoja bullgare, pasi dobësia kryesore e Bullgarisë në fillim të negociatave ishte mungesa e kapacitetit administrativ. Ajo kishte negociuar më shumë me entuziazëm sesa me kompetencë. Shembulli më i qartë i negociatave të paafta ishte marrëveshja për të mbyllur katër reaktorë bërthamorë (gjysma e kapacitetit të centralit bërthamor Kozloduy), megjithëse burimet e tyre të projektimit nuk ishin shteruar, kurse ekspertët e BE-së dhe SHBA-ve konfirmuan qëndrueshmërinë e tyre teknike.

Përveç kësaj, sistemet e tyre të menaxhimit ishin modernizuar me këmbënguljen e disa vendeve perëndimore dhe ishin në gjendje të gjeneronin energjinë elektrike më të lirë për disa vite të tjera, nga e cila kishte dobi edhe Maqedonia. Bullgaria ra dakord të merrte dhjetëra miliona euro nga BE-ja për mbylljen e parakohshme të reaktorëve, kurse humbjet ishin qindra milionë euro.

Një shembull tjetër i tillë i pafatë ishte marrëveshja e saj për të hapur tregun e brendshëm pothuajse menjëherë pas bashkimit në BE, ndërsa disa vende në Bashkimin Evropian ushtruan të drejtën e tyre për të shtyrë hapjen e tregut të tyre të punës për bullgarët për një maksimum prej 7 vjetësh. Duke pasur parasysh këtë pabarazi, shumë prodhimtari të vendit u shkatërruan nga konkurrenca me produkte më të lira evropiane, kurse punëtorët që u lanë në rrugë nuk u lejuan as të kërkonin shpëtimin në një pjesë të tregut evropian të punës. Këta njerëz u bënë punëtorë të paligjshëm që e gjetën veten në Perëndim sepse nuk kishin zgjidhje tjetër, veçse të bëhen viktima të shfrytëzimit brutal pa të drejtën e mbrojtjes sipas ligjeve të punës në vendet e tjera. Ata hynë në BE, por jashtë Kartës Sociale Evropiane.

Pavarësisht nga këto dështime kombëtare në bisedime, bilanci i përgjithshëm i Bullgarisë që nga anëtarësimi në BE është pozitiv.

Zakonisht përmenden dhjetëra miliardë euro, që ajo filloi të marrë në kuadër të programeve të ndryshme evropiane dhe që e bëjnë atë një përdoruese-neto. Me këto para, ajo filloi të përmirësojë rrjetin e saj rrugor, të përmirësojë mjedisin e saj ekologjik, të promovojë prodhimin bujqësor dhe të rivendosë kushtet e jetesës në vendbanime (për shembull, Sofja, tre linjat e saj të metrosë i bëri me fonde të BE-së). Tani pritet një ndihmë e madhe për “tranzicionin e gjelbër” të ekonomisë.

Kjo është shumë e rëndësishme, por jo gjëja kryesore. Më e rëndësishmja, vendi u detyrua të miratojë rregullativa që e afrojnë atë me vendet më të përparuara të BE-së dhe të kufizojnë mundësitë për arbitraritet të brendshëm të atyre në pushtet. Sistemi i kontrollit mbinacional imponon kufizime ndaj tyre dhe monitorimi i mënyrës së shpenzimit të fondeve të BE-së është një paralajmërim i vazhdueshëm se ato mund të zbulohen nëse i keqpërdorin. Shpresa të mëdha në luftën kundër korrupsionit janë vendosur në Prokurorinë Publike Evropiane, e cila po ndërtohet formësohet për disa vjet dhe duhet të fillojë të funksionojë në vitin 2021.

Maqedonia aktualisht është shumë e zhgënjyer

nga vetoja e Bullgarisë për fillimin e bisedimeve të anëtarësimit në BE, por nuk duhet të dëshpërohet. Vetoja do të hiqet sepse Bullgaria vetë ka një interes të madh që Republika e Maqedonisë së Veriut të bëhet një anëtare e BE-së. Hapja e kufijve të brendshëm të BE-së është mënyra më efektive për të kapërcyer nacionalizmin që po i përçanë vendet. Armiqtë e vërtetë të anëtarësimit të Maqedonisë në BE janë nacionalistët në të dy anët e kufirit dhe kjo nuk është ndonjë sekret. Tensionimi aktual është një kënaqësi për shpirtrat e tyre sepse kështu justifikohet ekzistenca e tyre.

Sidoqoftë, si në Maqedoni dhe Bullgari, ato nuk janë një forcë politike dominante dhe në zgjedhjet e ardhshme mund të dëbohen nga pushteti.

Pyetja është se si të tejkalohen dëmet tashmë të shkaktuara. Heqja e vetos duhet të jetë e motivuar mirë, që shteti bullgar të ruajë dinjitetin e tij përpara partnerëve të tij në BE. Është e qartë se mosmarrëveshjet mbi historinë nuk zgjidhen në një tryezë të rrumbullakët në Këshillin e Evropës. Të gjitha vendet fqinje që janë tani anëtare të BE-së, në të kaluarën kanë pasur probleme historike. Refuzimi i glorifikimit të tyre është themeli mbi të cilën është ndërtuar Bashkimi.

Megjithatë, kjo nuk do të thotë që Bullgaria nuk mund të parashtrojë kërkesa të arsyeshme dhe të bazuara që do të përmbushin rregullat për fillimin e negociatave me BE-në. Të gjitha vendet e Evropës Lindore u desh të pranonin parimet e Paktit të Stabilitetit (Pakti i Balladur), kur në vitet e nëntëdhjeta ishte duke u përgatitur Zgjerimi i Pestë i BE-së. Dhe kjo kërkonte të rregulloheshin marrëveshjet ndërshtetërore, midis të cilave

Qëndrimi ndaj pakicave kombëtare ishte veçanërisht i rëndësishëm.

Qëllimi është të mos injektohen këto mosmarrëveshje në publikun e gjerë evropian. Bullgaria e shikon me shumë shqetësim qëndrimin armiqësor ndaj qytetarëve maqedonas me vetëdije bullgare. Anketat kombëtare tregojnë se në Maqedoni ka një numër të madh pakicash, por jo edhe bullgarë. Më saktë, si bullgarë ishin identifikuar 1.417 njerëz (0,073% e popullsisë), sipas regjistrimit të 19 viteve më parë, dhe kjo nuk mund të jetë e vërtetë sepse në 10 vitet e fundit (nga 1 janari 2010 deri më 22 tetor 2020) mbi 70.000 qytetarë nga Maqedonia e Veriut kanë kërkuar një pasaportë bullgare. Ato janë lëshuar në bazë të provës së origjinës bullgare. Mund të supozohet se ka edhe qytetarë të tjerë me një ndjesi bullgare, e që nuk kanë aplikuar për një pasaportë bullgare.

Shkupi zyrtar ka marrë vendimin e duhur për të pritur zgjedhjet parlamentare në Bullgari, të cilat janë caktuar më 4 prill 2021, sepse është mjaft e mundshme që nacionalistët të mposhten dhe të dëbohen nga qeveria. Sidoqoftë, në mënyrë që qeveria e ardhshme bullgare të bëjë një kthesë në qëndrimin e saj ndaj Maqedonisë, për këtë do të duhet të ketë një bazë/arsye. Edhe këtu, Maqedonia mund të përfitojë, ku do të kryhen regjistrimi i popullsisë nga 1 deri më 21 prill. Nëse vazhdojnë përpjekjet për të anashkaluar komunitetin bullgar, Shkupi zyrtar ndoshta do të bëjë dëmin më të madh në periudhën më të papërshtatshme. Bullgaria nuk do të ketë zgjidhje tjetër përveçse t’ua tregojë këtë fakt partnerëve të saj evropianë, të cilët nuk kanë gjasa të qëndrojnë asnjanëse në të njëjtën mënyrë sikur për keqkuptimet për figura të caktuara historike.

Me një politikë më pragmatike, Shkupi jo vetëm që nuk do ta kthejë Bullgarinë në një pengesë për në BE, por mund të përdorë përvojën e saj, e cila tashmë është mjaft e pasur.

Burimi: Respublica

Lajme të ngjashme

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button