Udhëzues për ndalues në Ballkan: botim i veçantë – Maqedoni

Ndërkaq elitat tona politike janë të përcaktuara etnikisht dhe ato projektojnë një shoqëri të ndarë etnikisht për të pasur punë.

Po, po, trillim ose realitet, iluzion apo e vërtetë, nuk është aq e lehtë të thuash se çfarë po ndodh në Ballkan. Jeta e përditshme maqedonase është absurde dhe surreale, atje diku në Ballkanin kodrinor. Ashtu si në operën hapësinore fata shkencore komike të Douglas Adams ndodhin ngjarjet në vendin tonë të dashur, të munduar. Aferat dhe skandalet vazhdojnë të radhiten pa ndërprerje, si shi mbi kokën e shembullit tonë tipik që nga fillimi i tekstit. Nuk ka kohë të ndalemi dhe të mendojmë, të kuptojmë dhe mendojmë realitetin në thelb, por jetojmë në projeksionin e elitave politike. Ndërkaq elitat tona politike janë të përcaktuara etnikisht dhe ato projektojnë një shoqëri të ndarë etnikisht për të pasur punë.

Qytetarët si “mish për top” për etno-politikanët

Mungesa e imagjinatës së tyre sociale dhe repertori i kufizuar politik reflektohet mbi të gjithë qytetarinë. Më mirë që dinë të varfrit në mendje etno-politikanë është të imagjinohen si luftëtar për të drejtat nacional(ist)e. Ndërsa ne qytetarët na trajtojnë si anëtarë të grupeve etnike, dhe jo si qytetarë. Si të tillë, u shërbejmë si ushqim për top në frontin politik të përplasjeve etnike.

Trupin votues e ndajnë në përkatësi etnike dhe kështu ndërhyjnë drejtpërdrejt në thelbin e demokracisë përfaqësuese elektorale. Ata janë përfaqësues të vetëshpallur të grupeve etnike, ne jemi anëtarë të bashkësive etnike dhe me këtë votuesit e tyre sipas përkatësisë natyrore. Kështu e kuptojnë dhe e imponojnë atë në shoqëri. Nga subjektet politike ato konsiderojnë si objekte politike. Kështu funksionojnë etnokracitë, jo demokracitë, duke zëvendësuar demos për etnos, edhe njëra edhe tjetra popull, por e dyta përcaktohet nga përkatësia “e gjakut”. Tingëllon primitive apo, do të pajtoheni.

Në literaturën e shkencave shoqërore, politikanë të tillë quhen sipërmarrës etnikë ose mobilizuesit. Për sipërmarrësit etnikë identiteti etnik i qytetarëve është miniera e arit për biznesin e tyre. Përmes votave etnike, ata mbërrijnë deri te pushteti dhe më pas disponojnë me burimet shoqërore dhe bëjnë tregti me ndikim. Po, kemi arritur shpejt në esencën e biznesit të tyre. Jeni kujtuar saktë, ky është një nga përkufizimet për korrupsion, tregti me ndikim. Ne, anëtarët etnikë, më pas shndërrohemi në klientët e tyre. Paradoksalisht, për paratë tona, me votat tona, i çojmë në pushtet, dhe pastaj ata nga pozita e fuqisë na hedhin thërrime, punësime, tenderë, leje, pozicione. Ata e mbajnë të mbyllur këtë rreth vicioz dhe shpenzojnë gjithë energjinë e tyre shoqërore në atë vorbull pa rrugëdalje.

Dhe kështu “pikë e ujë” ne endemi të humbur, të pavetëdijshëm për vogëlsinë tonë, të pavetëdijshëm për parëndësinë tonë, të udhëhequr nga idetë madhështore të ndonjë përkatësie krenare të paprekshme. I zgjidhëm të gjitha problemet dhe arritëm deri te segregimi në letërnjoftimet, në açik të shihet kush kujt i përket, jo kush ku takon. Sepse, zgjedhja personale për qenë pjesë e diçka anulohet në momentin kur përkatësia juaj rishkruhet. Çfarë bëjmë me të drejtën që etnia ime MOS shënohet në letërnjoftimin? A do të jetë kjo një e drejtë fakultative e individëve për të zgjedhur? Për të shpjeguar se sa larg kemi arritur, është e nevojshme të shikojmë zanafillën e ngjarjeve që rezultuan me zhytjen e plotë në tufat etnike.

Në shikim të parë multikulturore, de fakto etnike

Shpërbërja e Jugosllavisë dhe rregullimi konsekuent i copëzave ndjekin një matricë të qartë: konfliktin etnik, i cili pretendohet se shkaktoi shpërbërjen e përgjakshme, në të ardhmen shmanget me krijimin e territoreve etnike homogjene. Nga veriu në jug, nga Sllovenia në Maqedoni, tendenca për ndarje etnike si garant i stabilitetit është më se e qartë, megjithëse është në kundërshtim me parimet e pretenduara evropiane. Gjoja, shoqëri multikulturore, kinse demokratike, në të vërtetë po ndërtohen shoqëri etnokratike atje ku plebishti përkufizohet qartë si një objekt politik etnik.

Sidoqoftë, një veprim i tillë i kufizuar politik, sjell sfida shtesë kur homogjenizimi nuk është thjesht i realizueshëm: Bosnja dhe Hercegovina Frankeshtajne dhe zombi Maqedonia. BeH assesi t’i ngjajë një shteti, i vendosur mbi këmbë të qelqta të garantuesit ndërkombëtar të paqes,  i cili që ka kohë që ka humbur interesin. Nga ana tjetër, Maqedonia duket se as vdes as lind. Në vend ndihmë nga fqinjët na shkatërruan me shkelma dhe goditje, ndërsa ne kështu të mjerë dhe të shkretë, sytë i nxorëm në shtëpi.

Një nga debatet antropologjike filozofike më të zgjatura dhe ende të pazgjidhura, dhe më të ngushta, ka të bëjë me natyrën njerëzore. Në antropologji artikulohet më qartë me qasjen e kërkimeve etnografike më afër shtëpisë, kur lindin të ashtuquajturat studime rurale, gjatë çka një grup studiuesish synon të provojë se në kohë krize komuniteti bashkohet, ndërsa një tjetër nga ana tjetër, dëshmon të kundërtën se nën presion njerëzit përkeqësohen, përkatësisht egotizmi mbizotëron mbi solidaritetin. Tani, ku jemi ne, në këtë vazhdimësi?

Pashtetë etnike

Me konstelacione të tilla të ndërthurura dhe të shkrira negative politike të brendshme dhe të huaja, nuk mund të presim as performanca më të mira. Etnizimi i jetës politike plotëson mjedisin klientelist, por gjithashtu e mbindërton atë me etno-determinizmin e ofruesve të shërbimeve dhe kërkuesve, përkatësisht plaçkitjen e burimeve shoqërore. Interesi publik tashmë i pambrojtur, as i përcaktuar në thelb nën sulmin e ndërhyrësve etno-politikë është i ekspozuar çdo ditë ndaj shkatërrimit dhe privatizimit. Vetëm kujtoni se çfarë po ndodh me hapësirën publike në Shkup dhe si mbi terrenet sportive, sipërfaqet e gjelbra dhe fabrikat e rrënuara, mbijnë ndërtesa dhe ndërtesa.

Dhe kjo është arsyeja pse tani dikush po flet për përkatësinë etnike në letërnjoftimet. Ai dikush është entitet i vogël politik në bllokun politik shqiptar dhe kërkon të tregojë se ata janë shqiptarë më të mëdhenj sesa militantët e reformuar dhe të amnistuar. Në shkencë kjo quhet ankand etnik, ashtu si në ankand, më i vogli ose ai në opozitë duhet të jetë vazhdimisht më radikal se ai në pushtet, në mënyrë që të dëshmojë veten përpara elektoratit të tij (etnik).

Edhe nëse një propozim i tillë nebuloz kalon si ligj, asgjë e çuditshme në shkretëtirën jodemokratike, por sigurisht që nuk do të kalojë në BE, për të cilën ata tashmë janë deklaruar zëshëm. Kur Greqia e Jugut u integrua në zonën Shengen rreth njëzet vjet më parë, asaj iu desh të hiqte letërnjoftimin e saj fetar. Nëse BE nuk e lejon këtë, atëherë as tonën nuk do ta aprovojë me siguri. Tani, pse e gjithë kjo gjimnastikë? Në mënyrë që të ruhen kufijtë e brendshëm midis tufave etnike, të vazhdohet stigmatizimi i orkestruar, madje edhe vullnetar i tufave.

Me pak fjalë, a është identiteti etnik, mace në bukë? Edhe po dhe jo, por sigurisht jo për të gjithë. Nga qytetarët e rëndomë bëhet pashtetë etnike, por në bukë e lyejnë elitat etno-politike. Atyre që vrapojnë për ta, ngjitësve të posterave, rrahësve nëpër stadiume, atyre që bërtasin në demonstrata, ju hedhin pak nga ajo pashtetë, nga një kanoçe që ka qëndruar gjatë të lyer në një bukë të thatë dhe për këtë ata janë gati të shkelmojnë dhe shkumojnë. Të tjerët? Të tjerët, te të dyja palët, me bagazh dore, fluturojnë drejt Evropës.

Burimi: Respublica