RMV, ajri do të jetë i mbushur me grimca PM-10, shumica e shtëpive ngrohen me lëndë djegëse të ngurta

Angazhim më i madh i institucioneve kompetente në drejtim të forcimit të kontrolleve inspektuese dhe vendosjes së më shumë stacioneve matëse për testimin e cilësisë së ajrit, subvencione gjithnjë e më të larta për familjet për instalimin e sistemeve të ngrohjes nga energjia e pastër, si dhe alokimin e fondeve më të mëdha buxhetore për varfërinë energjetike, por edhe ngritjen e vetëdijes së qytetarëve për dëmtimin e shëndetit nga përdorimi i lëndëve djegëse të ngurta për ngrohjen e shtëpive, njofton Portalb.mk.

Këto janë disa nga rekomandimet kryesore të ekspertëve të mjedisit jetësor dhe shoqatave ekologjike, të cilët prej kohësh bëjnë thirrje për realizimin e më shumë masave dhe aktiviteteve për uljen e përqendrimeve të larta të grimcave të dëmshme PM-10, veçanërisht në zonat urbane.

Në ndotjen totale të ajrit me grimca PM-10, djegia e biomasës merr pjesë me 90% dhe këto grimca tejkalojnë vlerat kufitare të lejuara disa herë gjatë sezonit të ngrohjes. Nga ana tjetër, shkak i madh për ndotjen e ajrit është edhe përdorimi i koftorëve dhe kaldajave joefikase për ngrohjen e shtëpive, veçanërisht me drur dhe qymyr.

Kjo, ndër të tjera, është theksuar në Studimin për ngrohjen e Qytetit të Shkupit, në Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Maqedonisë, me qëllim që të përcaktohen më hollësisht efektet e ndryshme të ngrohjes në emetimet e gazeve serë (CO2, CH4, N2O ), si dhe në ndotjen lokale (PM-2, 5, PM-10, CO, SOx, NOx) dhe cilësinë e ajrit.

Sipas rezultateve të anketës bazuar në të dhëna e 4,469 amvisërive të kryera në komunat e Shkupit : Aerodrom, Butel, Gazi Babë, Gjorçe Petrov, Saraj, Karposh, Kisella Vodë, Qendër, Çair dhe Shto Orizar, shumica e amvisërive ose 47 përqind, pë ngrohje përdorin lëndë të ngurta lëndë djegëse (dru zjarri, qymyr, pelet, briketa), një e treta e familjeve thanë se ngroheshin me energji elektrike, ndërsa rreth 21 përqind thanë se ishin të furnizuar me sistem të ngrohjes qendrore. Gjithashtu, studimi arriti në përfundimin se më shumë se gjysma e ndërtesave nuk kanë izolim shtesë termik.

Sipas studimit, një nga fajtorët kryesorë për përqendrimet e larta të grimcave të dëmshme në ajër është druri. Jepet shembull se, një familje e cila përdor dru zjarri, në një sezon ngrohjeje prej 6 muajsh, në ajër lëshon 42 kilogram pluhur ose grimca të dëmshme PM. Për krahasim, një makinë e vjetër me naftë, me standardin EURO-3, për të njëjtën periudhë, lëshon 0.5 kg grimcat PM për kilometër. Ose, në një sezon ngrohjeje, një familje me dru ndot ajrin me aq shumë grimca PM të dëmshme sa 230 vetura me naftë të vozisin 20 kilometra në ditë.

Në këtë studim, shkaku më dominues i ndotjes është ngrohja e shtëpive dhe izolimi i dobët termik i ndërtesave, i cili kontribuon në nevoja më të larta të energjisë për ngrohje, nga njëra anë, dhe nga ana tjetër janë koftorët dhe kaldajat joefikase që përdoren për ngrohjen e shtëpive, si një nga arsyet kryesore për rritjen e emetimeve të gazrave serë.

Qytetarët në luginën e Shkupit janë vazhdimisht të ekspozuar ndaj përqendrimeve më të larta se sa e lejuara. Sipas udhëzimeve për kualitetin e ajrit (Air Quality Guidelines), përqendrimi mesatar vjetor për PM-2.5 nuk duhet të kalojë 10 mikrogramë për metër kub (mg / m3), gjegjësisht përqendrim 24 orësh prej 25 mg / m3. Përqendrimi mesatar vjetor për PM-10 nuk duhet të kalojë 20 mg / m3, ndërsa përqendrimi 24 orë nuk duhet të kalojë 50 mg / m3. Ndërsa raporti vjetor për cilësinë e mjedisit të Ministrisë së Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor (MMJPH) tregon se përqendrimet mesatare vjetore të PM-2.5 në vitin 2019 në Qendër ishin rreth 31 mg / m3, ndërsa në Karposh 35 mg / m3. Në vitin 2005, kur filluan matjet zyrtare, përqendrim mesatar vjetor prej 104.09 mg / m3 u regjistrua në Qendër dhe 92.01 mg / m3 në Karposh.

Sipas “Shkupi frymon”, e cila është një pjesë integrale e Studimit të ASHAM-it, deri në vitin 2025 nevojiten investime prej 378 milion eurosh për të zvogëluar ndotjen nga grimcat PM-10 me 62 përqind, ndërsa grimcat e tjera të dëmshme me rreth 22 përqind. Prej tyre, 325 milion euro duhet të përdoren për të izoluar shtëpitë. Ose, për një familje të Shkupit, në para, kjo do të nënkuptojë harxhimet e alokimit, prej 50 denarë në ditë.

“Sigurisht, nëse fillojmë të zvogëlojmë burimin më të rëndësishëm, mund të presim rezultate të dukshme që në fillim. “Shkupi frymon” mbështeten në tre parametra kryesorë: rritjen e efikasitetit të energjisë, zëvendësimin e pajisjeve ngrohëse me burime energjetike miqësore me mjedisin dhe lidhjen me sistemet e ngrohjes me energji termike”, tha Aleksandar Dedinec, bashkëpunëtor kërkimor në Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Maqedonisë dhe autor i studimit. i cili shpjegon se dru i zjarrit përdoret nga mbi 30 përqind e familjeve në zonat urbane dhe deri në 85 përqind e familjeve në zonat rurale, kurse shumica e familjeve që ngrohin me dru zjarri përdorin sisteme të thjeshta ngrohjeje dhe shumë prej tyre nuk janë mjaft efektive .

Sipas tij, problemi i ndotjes në Shkup nuk mund të zgjidhet për një ose dy vjet dhe është një proces në të cilin faji nuk duhet të transferohet nga njëri te tjetri, por të gjithë, qytetarët dhe institucionet, në nivel lokal dhe qendror, kanë nevojë të punojnë së bashku, dhe të gjendet mënyrë se si ë proces të kyçet edhe sektori privat.

Në mënyrë që të zvogëlohen emetimet e dëmshme të grimcave PM në ajër, para së gjithash, duhet të përmirësohet efikasiteti i energjisë në shtëpi, pasi 50.8% e ndërtesave nuk kanë izolim, ndërsa 42% kanë izolim që nuk i plotëson standardet e përshkruara . Është e nevojshme të ndryshohet mënyra e ngrohjes (teknologjie efikase energjetike) pasi 44.7 përqind e familjeve përdorin koftore me dru zjarri me efikasitet të ulët, teknologji efikase të energjisë elektrike – pompa nxehëse, përdorin 5.3 përqind , kurse koftorë dhe briketa pelet përdorin vetëm 1, 5 përqind të familjeve, tregon studimi.

Sipas OBSH-së, niveli i vdekjeve në Maqedoni nga grimcat PM-2.5 është rreth 3,000 njerëz në vit. Në BE, 380,000 njerëz vdesin çdo vit nga efektet e ndotjes së ajrit, dhe në botë 6.5 milion në vit. Kjo vdekshmëri është e 4-ta më e madhe, pas shtypjes së gjakut, dietës së dobët dhe pirjes së duhanit.