2021-shi të jetë një vit për vaksinim kundër autoritarizmit – KOVID

Pakica kritike e sheh vitin 2020 jo vetëm si vitin që solli pandeminë virale, por edhe si vitin që solli një lloj tjetër pandemie, atë të autoritarizmit-KOVID.

Shumica e njerëzve në botë, duke iu referuar vitit 2020, padyshim do të tregojnë për pandeminë KOVID si gjënë kryesore të vitit që kalon. Nga sa kemi provuar këtë vit, njeriu, jeta, shëndeti, shoqëria dhe shteti u reduktuan brenda natës në nocione rreptësisht në funksion të koronavirusit. Të gjitha aspektet e tjera të shëndetit individual dhe publik, si dhe aspektet juridiko-politike, ekonomike, sociale, kulturore, psikologjike, antropologjike, etike dhe estetike të jetës u shpallën si aspekte dytësore.

Kjo dhe vizioni i tillë në formë tuneli i reduksionizmit mjekësor fitoi menjëherë një simpati të madhe midis qytetarëve në të gjithë botën. Ithtarët prezantonin me besim për epërsinë e tyre morale dhe pozicionimin korrekt, por edhe me një intolerancë dhe pamëshirshmëri të njëkohshme ndaj të gjitha ndërlikimeve të tjera të ekzistencës individuale të njeriut dhe shoqërisë. Të gjithë ata që kishin dilema, pyetje ose rezistencë ndaj strategjisë dhe masave, madje edhe me argumente, u shpallën idiotë të KOVID-it, josolidarë, egoistë, të pamoralshëm, madje edhe si “vrasës”.

Përkundër bindjes për “ndjekjen e shkencës”, kishte një fushatë zhgënjyese edhe për ekspertë autoritarë të fushës, por me pikëpamje alternative ose kritike, nëse pranoheshin më shumë si një strategji shtetërore. Në Evropë, Suedia u referua si “dele e zezë”, me gjetjen e dobësive të vazhdueshme në strategjinë e saj, në përpjesëtim të zhdrejtë me mungesën e një rishikimi të tillë të strategjisë së saj.

Ajo që pritet të analizohet në veçanti është shpërfillja evropiane dhe perëndimore e strategjive të suksesshme të demokracive aziatike (Japoni, Koreja e Veriut dhe Tajvani), bazuar në qasje shumë më pak kufizuese dhe pushtuese, si dhe përvojë shumë më të madhe në trajtimin e epidemive në dekadat e mëparshme, përballë ndikimit në rritje të “qasjes kineze”, veçanërisht në lidhje me të ashtuquajturat mbyllje të sistemit (lockdowns) dhe orëve policore, pavarësisht nga fakti se Kina, me regjimin e saj politik, nuk është aspak një referencë për Evropën dhe Perëndimin.

Në përgjithësi, indikative ishin reagimet ndaj masave të marra nga autoritetet shtetërore kudo për të “përballur me pandeminë”. Këto masa, individualisht dhe si tërësi, përbënin pengesa, kufizime ose privime të lirive dhe të drejtave civile serioze, dhe shumë pak njerëz pyesnin veten: vallë masat i kalojnë testet përkatëse juridike, dhe për sa i përket pamundësisë së alternativave, proporcionalitetit, përshtatshmërisë dhe bazueshmërisë së tyre në “mjekësinë e provave”?; a është e përshtatshme pjesëmarrja e parlamenteve në proces?; vallë dhe sa funksionon mbrojtja gjyqësore nëse ka tejkalime dhe shkelje?, etj.

Gjatë vitit 2020, unë personalisht isha më së shumti e shqetësuar, madje e tronditur, që në vendin tim u pranuan si normale shprehje të tilla si “në kohë pandemie nuk ka liri dhe të drejta të njeriut” dhe “në një pandemi, ashtu si në luftë, kushtetuta dhe ligji nuk zbatohen“. Edhe më shqetësuese, deklaratat e tilla u shoqëruan me mbështetje me të njëjtën qasje edhe për një numër masash shtetërore, për shembull, orën policore duke mbajtur njerëzit të mbyllur në shtëpi për tre deri në pesë ditë, privimet teë paligjshme nga liria duke vendosur një kombinim të karantinës shtetërore dhe vetëizolimit prej 28 ditësh kundrejt standardit të OBSH-së për një maksimum prej 14 ditësh, konfiskimi i pasaportave të shtetasve të kthyer, detyrimi i qytetarëve që duan të shkojnë jashtë për të mos u kthyer në vend për të paktën tre muaj, etj.

Pakica kritike, duke përfshirë edhe veten time, e cila ka ngritur pyetjet e mësipërme, e sheh vitin 2020 jo vetëm si një vit që solli një pandemi virale, por gjithashtu edhe si një vit që solli një lloj tjetër pandemie, atë të autoritarizmit-KOVID. Në një kuptim më të gjerë, bëhet fjalë për një “siguri” autoritare (Safetyism) i konceptuar fillimisht në vitin 2018 nga ana e Xhonatan Hait (Jonathan Haidt) dhe Greg Lukianof (Greg Lukianoff) në librin e tyre “Përkëdhelja e mendjes amerikane” (The Coddling of the American Mind).

“Safetyism-i” nënkupton një kulturë ose sistem orientimesh kah vlerat, sipas të cilit „siguria“ shndërrohet e mira parësore për të cilën njerëzit nuk janë gati të bëjnë lëshime në interes të aspekteve të tjera juridike, morale dhe praktike. Në këtë kuptim, viti 2020 patjetër do të kalojë si një vit në të cilin një numër i madh njerëzish kanë hequr dorë nga një numër i lirive dhe të drejtave të tyre, shpesh me një entuziazëm të madh. E gjithë kjo në këmbim të një “ndjenje sigurie” e ofruar nga një intervenim njëdimensional dhe gjithëpërfshirës i shtetit.

Autoritarizmi-KOVID nuk është manifestuar vetëm në vendet me regjime politike autoritare tashmë të vendosura, ku ndërhyrjet serioze të shtetit dhe kontrolli i gjerë në dëm të lirive dhe të drejtave individuale pritet të jetë një fenomen normal dhe i rregullt. Pra, jo vetëm në vendet si Kina, e cila ishte epiqendra e pandemisë dhe e cila ishte e para që u përball me të, duke u bërë efektivisht një model për vende të tjera të tilla në botë.

Përkundrazi, autoritarizmi-KOVID është bërë një tipar i disa vendeve për të cilat askush nuk priste më parë një gjë të tillë, përkatësisht, në vendet me regjime politike liberal-demokratike, bazuar në respektimin e lirive dhe të drejtave të individëve. Një rreth i tillë nuk përfshin vetëm vendet me një histori të mëparshme të regjimeve diktatoriale (Greqi, Portugali, Spanjë), për të cilat një lloj antiteze ishte Gjermania me qasjen e saj të kujdesshme ndaj masave kufizuese, pikërisht për shkak të ndërgjegjësimit dhe ngjashmërisë me një trashëgimi të tillë. Ky nuk është rasti, as vetëm me vendet me etatizëm dhe centralizëm tradicionalisht të fortë (Franca). Surpriza më e madhe ishin vendet si Britania e Madhe dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, si vende me traditat më autentike liberale-demokratike, anti-etatiste, decentralizim dhe një kulturë të sovranitetit dhe përgjegjësisë personale të individëve.

Padyshim, viti 2021 do të jetë kryesisht i shënuar në shenjë të prodhimit dhe shpërndarjes masive të vaksinës kundër KOVID-19, si dhe vaksinimit të popullsisë botërore. Do të adresohen edhe çrregullimet ekonomike-sociale të shkaktuara nga pandemia dhe masat për trajtimin e tyre. sipas të dyja bazave, është e nevojshme t’i drejtohemi reformave serioze për t’u marrë më mirë me pandemitë e ardhshme. Megjithëse analizat dhe indikacionet e ekspertëve kanë paralajmëruar për vite me rradhë se pandemitë virale janë një nga kërcënimet më të mëdha për njerëzimin në shekullin XXI, viti 2020 e ka bërë shumë të qartë se çështja është trajtuar si një “trillim shkencor”, veçanërisht në vendet më të zhvilluara të Evropës dhe Perëndimit.

Edhe nga ana e autoriteteve mjekësore, aq më tepër nga autoritetet politike, deri në mungesën e furnizimit me pajisjet dhe materialet më themelore mjekësore. Një pjesë e shpjegimit për autoritarizmin-KOVID duhet të kërkohet këtu diku. Megjithëse një seri rishikimesh dhe analizash fillestare shpjegojnë tensionin autoritar si një shfaqje të llojit dhe të intensifikuar të tendencave tashmë ekzistuese dhe problematike në të gjithë spektrin politiko-ideologjik, përsëri një pjesë e rëndësishme e shpjegimit është se paraqet një kompensim të stërmadhuar për papërgatitjen e palejueshme për përballjen me pandeminë.

Në vitin 2021, duhet të bëhen përpjekje më serioze për të marrë një pasqyrë më të saktë të kostos së neglizhimit të të gjitha aspekteve të tjera që u përmendën fillimisht, dhe të cilat autoritarizmi-KOVID i sakrifikoi në altarin e reduksionizmit mjekësor. Kjo do të thotë që viti i ardhshëm do të jetë një vit i analizave serioze dhe përpjekjeve për të përmirësuar kornizën ligjore dhe politike për adresimin e epidemive/pandemive në nivelet globale, rajonale dhe kombëtare. Fillimisht, brenda KB-së është e nevojshme të hartohet një kornizë ligjore që do të sigurojë respekt më të madh për të ashtuquajturat parimet e Sirakuzës sa i përket kufizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut.

Thirrjeve për vendet si Australia për të filluar një hetim të pavarur dhe objektiv të pandemisë, si dhe për dështimin e OBSH-së për të paralajmëruar botën në kohën e duhur, të dyshuar për korrupsion politik, duhet t’u jepet përparësi dhe mbështetje nga shumica e vendeve në botë. Kjo nga ana tjetër duhet të çojë në reforma të plota institucionale të këtij institucioni. Një kornizë më e qartë ligjore e KB-së, si dhe një OBSH e reformuar, do të minimizojnë gjasat dhe mundësitë për reagime autoritare në rast të epidemive/pandemive.

Natyrisht, e gjithë kjo vlen edhe në nivelin rajonal, pasi, për shembull, në territorin e Evropës gjenden premisat ligjore të Këshillit të Evropës dhe Bashkimit Evropian. Madje 10 nga 47 shtetet anëtare të Këshillit të Evropës, përfshirë vendet anëtare të BE-së, kanë bërë heqje/privime të lirive dhe të drejtave të garantuara nga regjimi juridik i KE-së, me njoftime dhe pa elaborime shoqëruese juridike-faktike, diçka që duhet patjetër të adresohet për në të ardhmen. Parimi i solidaritetit mbi të cilin mbështetet BE-ja nuk funksionoi me kapacitet bindës gjatë pandemisë, veçanërisht jo në gjysmën e parë të vitit. Kjo ka pasur ndikimin më të madh në Itali, si vendi i parë në Evropë që pësoi vuajtje të panevojshme njerëzore, përfshirë përmes futjes së masave radikale kufizuese, të cilat vetëm dëshmuan nevojën për reformën e BE-së në këtë drejtim.

Përpjekjet e tilla globale dhe rajonale duhet të jenë një nxitje, por edhe një presion mbi secilin prej vendeve për të rishikuar dobësitë e tyre. Për shembull, përvoja ballkanike tregon qartë nevojën për të rishikuar rolin e kujdesit shëndetësor kundrejt autoriteteve politike në vendosjen për strategjinë dhe masat, dhe e gjithë korniza ligjore për epidemitë/pandemitë, duhet të përditësohet veçanërisht në lidhje me të drejtën e votës dhe zgjedhjet, mbrojtjen gjyqësore të lirive dhe të drejtave të njeriut, gjendjen e jashtëzakonshme dhe rregullimin më të saktë të shtetrrethimit dhe masave të tjera që vendosin kufizime serioze.

Së fundmi, ajo që mungon në të gjitha nivelet është një strategji për informim dhe gatishmëri më të madhe të qytetarëve, por edhe të anëtarëve të profesioneve mjekësore, për aspekte të tjera të epidemive/pandemive, në mënyrë që të shmanget reduksionizmi i shfaqur mjekësor në atë aktual. Në përgjithësi, në vitin 2021, në mënyrë të pashmangshme duhet të fillojë edhe “vaksinimi” kundër një autoritarizmi të mundshëm pandemik në të ardhmen.

Burimi: Respublica

Lajme të ngjashme

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button