ÇEREKU

“Konsumerizmi është një formë e re e skllavërisë.”

H. McGill

I sëmurë sa s’bën, rënkonte paprerë: O Zot, lehtëso! Plaku që sa kishte hyrë në të tetëdhjetat, 81-vjeçar, i rudhur, më dy xhemperë një mbi një. Teraqi i duhanit, në veçanti i kaçakut, që e dridhte vetë. Përreth tij, djemtë dhe familja, në gjendje t’ia plotësojnë çdo dëshirë, me sytë katër kah ai. Plaku simaptik  cigaret njërën pas tjetrës. Tymi shtëllungë pas shtëllunge, si i lokomotivës. Edhe në çastet e fundit të jetës, sikur s’kishte haber nga dhembjet, si të ishte filiz. Sikur kur ishte i ri dhe ecte më shumë se dhjetë kilometra në ditë nga fshati në fushë; kur gjezdiste tërë ditën, kur veç terri e sillte në shtëpi. Kur e njihnin si punëtor të pandalshëm. Tani i kishte kryer të gjitha obligimet e kësaj bote. Kishte bërë tre shtëpi, kishte krijuar tre konaqe, tre familje, i kishte martuar djem e vajza. Kënaqësinë më të madhe e kishte të lozte me nipërit e mbesat dhe të shkonte deri në faltore për t’iu afruar sa më tepër Krijuesit, të cilit i besonte shumë.

Dhe ja Covid-19 a diçka tjetër e kishte shtrirë për toke, ia kishte marrë gjithë fuqinë, e kishte dërrmuar, tkurrur. Ai burrë që ishte i hollë, i zellshëm, që mbi supet e veta kishte bartur barrë të shumta të jetës, ngarkesa që vetëm njeriu mund t’i mbartë, sot ishte tretur fizikisht, por me mendjen top. Bisedonte me njerëzit përreth aq logjikshëm saqë shpesh pyeteshin veten se si ka mundësi që të mos humbë nga freskia mendore. Si ka mundësi t’i kujtojë me aq plasticitet e detaje përjetimet e veta që nga fëmijëria deri në ditë të sodit, që nga koha kur kishte mbetur jetim, kur s’kishin pasur as një grusht miell në shtëpi, kur kishte ruajtur delet e huaja, kur ishte punësuar në punë të shtetit, kur ishte shpërngulur në katundin më të afërt me qytetin sepse s’i kishin dhënë nuse e të ngjashme. “Shtëpia jonë e lindjes në katund mbeti harabat, edhe një herë ta kisha pa me sy” – i tha gruas së vet. “A e paguat rrymën?” “Po” – ia ktheu djali i madh. “A ujin, faturën e mbetjeve?” “Po baba, mos baj gajle, krejta i kemi paguar. Bile të ka bërë të fala Hysejni i postës, tha se s’e kam parë qe dy-tre javë”- foli djali tjetër. “Edhe hakun e hoxhës mos harroni”. “A ia bletë ngjyrat e ujit Hanës?” Dhe kërkoi edhe një cigare, sërish.

U zgjua në mëngjes herët, hëngri pak përshesh me qumësht. Kërkoi një çaj dhe përkëdheli Lianën dhe Omarin, i puthi në ballë. Dhe nisi të tregojë rrëfimet dhe të përjetuarat e veta. M’u kujtua thënia e Umberto Eco-s: “Njeriu i lumtur s’ka tregime!”, me një fjalë s’ka çka të rrëfejë. Ky njeri me jetë shqetësimesh, kishte përjetuar shumë vuajtje, andaj kishte çfarë të tregonte. 14 vjeç rrogtar, në mal, dëborë afër një metër, çizmet e shpuara, shkrepsë jo… “Sa s’kisha ngrirë, më gjeti pylltari dhe ma shpëtoi jetën.” “M’susi i matematikës më donte shumë. Por s’e bindi Axhën të më çojte teposhtë, në shkollë. I kishte thënë se i duhej krah pune.” “U martova me teshat e vëllait të madh.” “Çdo natë hanim groshë, mblidhnin duhan gjatë gjithë sezonit me shpresë se do blejmë hallvë”. “Arën në Buxhak na e mori kooperativa” – s’na dhanë asgjë.” “Dërzhava ishte e fortë, s’pyeste nga i ke dajët, të fuste në qyskë (burg). Isha 22 vjeç, sa isha kthyer nga ushtria dhe pa një pa dy ia mëshova Miles që na e kumtoi lajmin se në konfiskohet prona gjyshërore, në vend të ngjarjes. Tre ditë më mbajtën brenda, ende ndiej se një bri e kam të thyer.”

Ditë e enjte, java e parë, e vitit kalendarik 2021. Para dreke e humbi vetëdijen. Më pas u rizgjua. E thirrën mjekun, një injeksion dhe erdhi në vete. Pse jeni këtu? Pse s’keni shkuar në punë. Nuk vdes, mos frikohi. Festat e fillimvitit – ia ktheu reja. Gjithë jemi në shtëpi. Cigarja po i harxhohej në dorë. Djali i madh tentoi t’ia marrë dhe t’ia japë një tjetër, të re nga kutia e vet që e mbante në xhepin e gjoksit të këmishës. “Ma jep, kthema” – tha. “Ende s’e kam harxhuar, duhet të pihet deri në fund. Jeni mësuar vetëm të harxhoni. Po mbyteni në të mira. Është gjynaf të hidhen gjërat pa i shfrytëzuar deri në fund”. Shikuan njër-tjetrin. Au, iu dhimbeshka cigarja, në fakt fundi i saj, as një çereku. Njeriu ekonomizuaka deri në frymën e fundit. Një çerek cigareje u bë temë polemike. Ende menduaka për kapital, për para, për harxhime, për kursim, për ne që mbesim pas tij. Dhe e dogji deri në fund cigaren e fundit, e bëri hi atë dhe më pas, e mori të radhës. Mendoni një çik për këtë pikëpamje dhe konsumerizmin tonë, për pjatat plot që i hedhim, për dasmat tona ku me dhjetëra kilogramë ushqim hidhen në kontenjerë, për kafetë pa numërim në restorantet elitare, për rrobat fimato që i veshim vetëm nga disa herë, për enterierët shtëpiakë që i ndërrojmë sipas trendit, celularët e shtrenjtë…  “Portret koprraci”- mund të thotë dikush. Jo, një njeri që ia di vlerën gjësë së blerë, që ka parë kriza dhe që e çmon edhe gjënë më të vogël, madje edhe duhanin përskaj dëmshmërisë.

“A ka thirrë dreka” – pyeti. “S’ka zot tjetër pos Atij” – përshpëriti tre herë fjalën e dëshmisë. “Diçka në gjoks po më shtrëngon, ma bëni hallall të gjithë”. “Hallall të qoftë babë, kurgjë s’ke, do kalojë edhe kjo. Ehe sa herë je sëmurë dhe prapë je ngritur e ke shkuar në këmbë deri në majë të malit?” – tha vajza e madhe me lot në sy. Të gjithë iu afruan dhe luteshin për të. Plaku i mbylli sytë dhe qetë qetë dha shpirt; kaloi në botën e përtejme. E kreu misionin siç i ka hije një njeriu dinjitoz. Edhe një gjeth ra nga druri gjigant i kësaj bote. Na tregoi se kjo botë është e dashur për njeriun deri n’frymën e fundit. Na përkujtoi se ne jemi udhëtarët e radhës drejt destinacionit. E ne s’u morëm vesh për çerekun e cigares. Një urtar kishte thënë: “Distanca më e largët është mes dy kokëve njerëzore që s’e kuptojnë njëra-tjetrën”. Sidoqoftë: njeriu mund të gjejë porosi pozitive madje edhe te gjërat që në esencë janë negative. .

Shkrimi është shkruar enkas për Portalb.mk. Të drejtat e publikimit i kanë vetëm Portalb.mk dhe autori, sipas marrëveshjes mes tyre.