RMV, Plani për menaxhim me mbeturinat deri në vitin 2030 – shumë ambicie, pak burime të financave

Maqedonia e Veriut është në prag të marrjes së një Plani të ri kombëtar për menaxhim me mbeturina për periudhën 2020-2030, me shumë projekte ambicioze për zbatim, por deri më tani me shumë pak fonde të gjetura për to. Ndër qëllimet e vendosura në këtë dokument strategjik, mbledhja e mbetjeve të ngurta komunale të përziera duhet të bëhet nga të gjitha familjet në vend, dhe në 2030 deri në 65 përqind e familjeve të mbledhin veçmas metalin, plastikën, xhamin, letrën dhe kartonin. Deri në vitin 2030, gjashtë deponi rajonale në vend duhet të jenë funksionale dhe “të gjitha mbetjet nga mbeturinat që nuk janë të destinuara për trajtim dhe përpunim për energji duhet të hidhen në vende të caktuara”, raporton Meta, përcjell Portalb.mk.

Këto janë vetëm disa nga projektet, masat dhe veprimet ambicioze të përshkruara në draftin e Planit kombëtar, që u diskutuan sot në kudër të debatit publik për Draft-Raportin për vlerësim strategjik të mjedisit jetësor për Planin kombëtar për menaxhim me mbetje deri në vitin 2030.

Ana Karanfilova-Maznevska nga Ministria për mjedis jetësor dhe planifikim hapësinor beson se Kuvendi i RMV-së deri në fund të vitit ose në fillim të vitit 2021 do të miratojë kornizën ligjore si një paketë prej gjashtë ligjeve të reja, përfshirë edhe Ligjin për menaxhim me mbeturina. Ne tashmë kemi marrë kritika për vonesën në miratimin e këtyre ligjeve në Raportin për progresin e vendit tonë nga Komisioni Evropian për sivjet.

Ajo përmendi që deri në vitin 2030, në vend do të ndërtohen gjashtë deponi rajonale, si dhe deponitë ekzistuese dhe deponitë e mbeturinave (deponitë ilegale) do të mbyllen. Karanfilova-Maznevska thotë se fondet janë siguruar për rajonin e planifikimit Lindor dhe Verilindor, dy kompani tashmë janë zgjedhur për këto rajone dhe vitin e ardhshëm duhet të punohet në mbylljen e rreth 50 deponive dhe deponive të mbeturinave në këto dy rajone.

Megjithatë, në draftin e Planit kombëtar thuhet se aktualisht ka 43 deponi aktive komunale që janë jo standarde, si dhe 534 deponi ku mbeturina hidhen në mënyrë të paligjshme. Karanfilova-Maznevska sqaroi se nevojitet qasje në faza për të gjitha rajonet në vend për mbylljen e tyre, por zbatimi varet nga sigurimi i financave.

Në fushën e mbetjeve komunale, qëllimi i vendosur në Plan është që 25 përqind e të gjitha mbeturinave të tilla deri në vitin 2025 të riciklohen. Nga Ministria për mjedis jetësor dhe planifikim hapësinor thonë se në Plan është përfshirë dinamikë reale për riciklimin e mbetjeve komunale, megjithëse kjo do të ishte një çështje e rëndësishme në procesin e negociatave midis vendit tonë dhe BE-së, sepse me këtë Plan do të jemi një dekadë prapa BE-së sa i përket përqindjes së riciklimit të mbetjeve në vend.

Marjan Nikollov, ekspert për vlerësim strategjik të mjedisit jetësor tha se duhet të azhurnohet lista e “pikave të nxehta”, në përputhje me rrethanat dhe kushtet aktuale dhe përparësinë e tyre. Ai tha se duhet të përgatitet një metodologji kombëtare për mbylljen e deponive dhe vendeve për mbeturina komunale jo standarde.

Përveç mbetjeve komunale dhe akumulimit të tyre në vende jo standarde në të gjithë vendin, debati i sotëm publik ngriti pyetjen se çfarë do të ndodhë me llojet e tjera të mbeturinave, siç janë: mbetjet e rrezikshme industriale, mbetjet e rrezikshme mjekësore dhe mbetjet nga impiantet e trajtimit të ujërave të zeza. ujërat e ndotura në vend.

Marjan Nikollov qëndroi në llumin nga impiantet e trajtimit, që mund të jetë një dhimbje koke e re për vendin tonë, sepse ndërtimi i objekteve të tilla të infrastrukturës në disa qytete në të gjithë vendin do të krijojë një sasi serioze të llumit në ton që do të nevojitet të trajtohet.

Shoqata për zhvillim të qëndrueshëm dhe mbrojtje të mjedisit jetësor “Go Green” në debatin  publik e ngriti çështjen se çfarë do të ndodhë me mbledhësit jozyrtarë të mbetjeve në dekadën e ardhshme në vend dhe si do të përfshiheshin ata në ekonominë qarkore përmes së cilës duhet të riciklohet mbeturinave dhe krijojnë vende pune “të gjelbra”.

Ndërsa Mihail Mateski e ngriti çështjen e futjes së një depozite për shishet PET, kanaçe alumini dhe qelqi, sepse në dokumentin e planit nuk parashikohet mundësi e tillë. Me sistemin e depozitave, konsumatorët do të paguanin më shumë nëse do të blinin produkte me paketim të tillë, por gjithashtu mund të merrnin paratë e dhëna për paketimin kur të kthejnë shishen. Duke ndjekur këtë parim, JP Parkinzi i Komunës së Qendrës tashmë ka filluar projektin për vendin makina për riciklim të shisheve dhe kanaçeve plastike.

Përndryshe, për dekadën e ardhshme, vendi mori përsipër të krijojë Agjenci për mjedis jetësor dhe do të punojë për të rritur efikasitetin e inspektorëve të mjedisit. Do të miratohet Plani Kombëtar për ulje të mbetjeve, i cili do të punojë në zvogëlimin e sasisë së mbeturinave të gjeneruara. Në planet rajonale për secilin rajon duhet të përgatiten dispozitat për menaxhim me mbeturinat, përfshirë mundësinë për të prodhuar karburant nga mbetjet e përpunuara (RDF) dhe karburant të ngurtë (SRF).

Maqedonia e Veriut po përgatit një Plan Kombëtar të Menaxhimit të Mbetjeve për herë të dytë që nga pavarësia e saj. Versioni i draftit të Planit të ri ka 19 kapituj dhe 9 anekse, ndërsa Plani aksionar për zbatimin e tij parashikon 31 masa  zbatimi afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata.