Pandemia Kovid-19 e përkeqësoi transparencën e institucioneve dhe e kufizoi qasjen deri te informatat me karakter publik

Pandemia Kovid-19 e uli transparencën e institucioneve dhe e kufizoi qasjen deri te informatat me karakter publik është konkluzioni i debatit të sotëm onlajn “Qasja deri te informacionet publike në kohë pandemie”, që u organizua nga Sindikata e pavarur e gazetarëve dhe punëtorëve të mediave (SHPGPM), shkruan Meta.mk, njofton Portalb.

Tamara Çausidis e BIRN vuri në dukje se transparenca, e cila gjithmonë ka qenë në këmbë të dobëta, tani është lënë ad akta, me justifikimin se zyrtarët e ngarkuar për të siguruar informacione publike punojnë nga shtëpia dhe nuk janë në gjendje të sigurojnë informacion.

“Hedhja e përgjegjësisë për të shmangur dhënien e informacioneve publike ka fituar edhe një argument tjetër, e kjo është pandemia. Personat e ngarkuar për të dhënë këto informacione janë pengesë që mos ta merrni informacionin. Vështirë thyhet ajo digë. Gazetarët, OJQ-të, qytetarët ngrenë duart sepse humbin kohën duke iu referuar institucioneve të tjera ose duke marrë përgjigje të pakuptimta. Problemi me transparencën është i madh sepse nuk ka vullnet, administrata parandalon qasjen në informacion. Në momentin që ata marrin kërkesën, ata mendojnë se si të të refuzojnë”, tha Çausidis.

Ajo gjithashtu theksoi mospërmbushjen e detyrimit të institucioneve për të publikuar 21 dokumente në faqet e tyre të internetit, e cila është pjesë e Strategjisë së Qeverisë për Transparencë, e cila dokumente do të përmbajë informacion publik. Ose ato dokumente që janë botuar janë jo të plota, pa rregull me lidhje “të vdekura”, të cilat, beson ajo, janë të gjitha të qëllimshme dhe tendencioze.

“Kjo qeveri po bën një hap prapa në transparencë në këtë mandat. Katër vjet më parë kishte premtime të mëdha dhe për këtë arsye edhe pritje të mëdha. Jo vetëm komunikata nga seancat, por edhe procesverbalet u premtuan, gjë që është e rëndësishme për të parë se kush diskuton. Ekziston një tendencë për të fshehur të dhëna,” tha Çausidis.

Lidhur me dobinë e faqeve të institucioneve, gazetarja Maja Jovanovska vuri në dukje faqen e Qeverisë për të cilën theksoi se nuk ishte azhurnuar me përbërjen e re, komunikatat nga seancat janë të zgjedhura, ndërsa procesverbalet botohen pas 20 ditësh.

Transparenca, e cila me ndryshimet e reja në Ligjin për qasje të lirë në informacione i mbuloi edhe partitë, gazetarët e theksua gjithashtu si problem të madh, sepse i referohet vetëm pjesës së financimit të partive dhe në asnjë segment tjetër.

“Partitë politike janë një zonë gri për gazetarët. Ato kanë caktuar persona të kontaktit për qasje të lirë në informacione, por ne si gazetarë nuk e dimë se çfarë informacioni janë të detyruar të na japin”, tha Jovanovska.

Gazetarët i bënë vërejtje edhe nenit 6 të Ligjit për qasje të lirë në Informacione, me të cilin përcaktohet se kur kufizohet qasja në informacion, ndërsa është thënë se kjo bëhet kur duhet të sigurohen të dhëna personale, kur cenohet konfidencialiteti i procedurave tatimore, ose informacion mbi procedurat penale.

Gazetarja Hristina Bellovska theksoi se institucionet abuzojnë me këtë nen dhe referohen në të, pa bërë testin e dëmit, për të cilin ata janë të detyruar para se të vendosin nëse do të veprojnë në lidhje me kërkesën për qasje në informacion, e cila është e mbuluar me këtë nen.

Gazetari Vasko Magleshov vuri në dukje shembuj konkretë nga Prokuroria ose Gjykata kur, për shembull, institucioneve u kërkohet të përgjigjen për datën kur është hapur ndonjë hetim. Ai tregon se ky informacion nuk e dëmton procedurën, por autoritetet gjyqësore nuk i japin ato sepse i referohen këtij neni. Magleshov gjithashtu vuri në dukje problemin e qasjes në dokumente që vijnë nga seanca jopublike, edhe pse ato janë dokumente publike.

Prandaj, ai kërkoi sqarim të mëtejshëm të nenit 6 të ligjit, i cili ka të bëjë edhe me procedurat penale, si dhe asaj pjese për transparencën e partive politike, sepse të gjithë e interpretojnë atë në mënyrë arbitrare.

Biljana Bejkova nga OJQ Qendra Informative informoi se brenda hulumtimit të tyre, mbi 80 përqind e komunave iu përgjigjën kërkesave për qasje falas në informacion, por vetëm disa prej tyre e respektuan afatin, u vonuan me përgjigjet dhe cilësia e tyre ishte e diskutueshme.

“Komunat kishin transparencë të zvogëluar. Kovid-19 përdoret si justifikim se ata nuk kanë kohë, cilësia e informacionit është më e dobët, bashkëpunimi me organizatat e shoqërisë civile dhe mbështetja është zvogëluar. Situata po përkeqësohet në pjesën e transparencës dhe qasjes deri te informacionet”, tha Bejkova.

Gazetarët që morën pjesë në debat, përveç saktësimit të Nenit 6 të Ligjit për Qasje të Lirë në Informacion, gjithashtu kërkuan shkurtimin e afatit prej 20 ditësh pune, për përgjigje nga institucionet në lidhje me kërkesën për qasje të lirë në informacione, kjo për efikasitet më të madh.

Drejtoresha e Agjencisë për qasje të lirë në informacione, Pllamenka Bojçeva, e cila gjithashtu mori pjesë në debat, tha se po mendohet për ndryshime në Ligj dhe të gjitha këto vërejtje do të merren parasysh.

Bojceva beson se institucionet kanë mundësi të caktojnë zëvendës të personave përgjegjës për dhënie të informacioneve publike, në mënyrë që të mos ketë justifikime për mos veprim në bazë të kërkesave.

Zëdhënësi i MPB-së, Toni Angelovski, propozoi një trajnim të përbashkët midis personave të ngarkuar për dhënie të informacioneve publike në institucione dhe gazetarëve, në mënyrë që të kapërcejë hendekun midis asaj që institucionet e publikojnë si dokumente dhe asaj që gazetarëve u nevojitet nga informacionet.