RMV, Posta u dogj, e plaçkitën, askush nuk u përgjigj, kështu që do të shitet

Postat e Maqedonisë do të shiten ose privatizohen sipas modelit të partneritetit publik-privat. Por kush kontribuoi që posta të vinte në këtë gjendje?

Kur pranoni një faturë me postë, për shembull për tatimin në pronë, në të cilën afati i ekzekutimit të pagesës është 8 ditë, më shpesh, afati ka kaluar, sepse e keni marrë me një vonesë prej dhjetë ditësh, kështu që ju duhet personalisht të zgjidhni problemin dhe shpjegoni përse njoftimi për detyrimin ka arritur kaq vonë.

Posta e Maqedonisë e cila është në pronësi të shtetit u arkëton qindra mijëra euro institucioneve dhe ndërmarrjeve private dhe publike për shërbimet postare. Për shembull, në 4 muajt e kaluar, Prokuroria Publike ka lidhur dy marrëveshje me Postën e Maqedonisë në një vlerë totale prej 220 mijë eurosh për dorëzimin e letrave. Këtë muaj, posta ka nënshkruar kontratë me Drejtorinë për të Ardhura Publike për një vit të tërë në vlerë prej 50 mijë eurosh për shërbimet postare. Nga Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve ka arkëtuar 32 mijë euro për transport të materialeve konfidencial dhe jo konfidencial për zgjedhjet që nga shtypshkronja deri te KSHZ-të dhe MPJ, shkruan Portalb.mk.

Çfarë do të ofrojë posta në treg?

Sipas të dhënave të Byrosë pëe prokurime publike, për vitin e kaluar mund të shihet se Posta e Republikës së Maqedonisë së Veriut merr pjesë aktive në tenderë dhe rinovon kontrata mujore prej të paktën dhjetëra mijëra euro me institucionet.

Vëllimi i tregut postar në vend në vitin 2018 arriti në 39.025.313 milionë artikuj postarë, nga të cilët 35 milion artikuj i përkasin Postës, ndërsa pjesën tjetër të kulaçit e ndajnë 39 kompanitë e licencuara për shërbimet postare, tregon raporti statistikor nga Agjencia e postave.

Dallimi është se posta shtetërore ka të drejtën ekskluzive të sigurojë dërgesa për korrespondencë në trafikun e brendshëm postar dhe dërgesat e korrespondencës që arrijnë në Republikën e Maqedonisë Veriore nga trafiku ndërkombëtar postar, me peshë deri në 50 g. Shërbimi postar i rezervuar gjithashtu përfshin postën direkte brenda kufizimeve të njëjta të peshës.

Ndërsa qeveria heziton me atë paketë të çlirojë tregun e shërbimeve postare nga pozicioni dominues i Postës, Zëvendës Kryeministri Artan Grubi njoftoi se një kompani sllovene është e interesuar të “adaptohet” në vend dhe të hyjë në tregun postar të Maqedonisë.

Posta Maqedonisë është e nënta në listën kryesore të punëdhënësve shtetërorë.

Numri i të punësuarve në sektorin postar në vitin 2018 te të gjithë ofruesit e shërbimeve postare është 2,971 persona, nga të cilët 2,141 janë të punësuar në Postën e Maqedonisë së Veriut, dhe 830 të tjerët në kompanitë tjera që japin shërbime postare. Në sytë e publikut, Posta ka qenë shpesh shënjestër e kritikave për punësime partiake, veçanërisht para zgjedhjeve.

Nga infrastruktura, Posta  mund të ofrojë mbi 300 objekte gjegjësisht njësi të rrjetit postar në të gjithë territorin e Republikës së Maqedonisë së Veriut, nga ku operon si operator publik në trafikun postar vendas dhe ndërkombëtar.

Sidoqoftë, në lidhje me punën, Posta e Maqedonisë nuk ofron informacion transparent. Raporti i shpenzimeve, megjithëse në faqen e parë ka opsion për këtë, janë ndarë vetëm disa raporte nga 2018 dhe 2015.

Në ueb faqe thuhet se drejtorët e departamenteve janë gjithashtu anëtarë të bordit të drejtorëve dhe përveç kësaj drejtori i përgjithshëm ka këshilltarë, por emrat e tyre nuk janë publikuar.

Kompania shtetërore, e cila është ndër pesë punëdhënësit më të mëdhenj në vend, është gjithashtu në renditjen e 5 humbësve, sipas të dhënave nga analiza financiare e Qendrës për komunikime civile.

Kush është fajtori për humbësin Posta?

Posta e Maqedonisë, e cila ka qenë në duart e stafit drejtues politik të BDI-së për 16 vjet, ka regjistruar miliona të ardhura dhe miliona humbje për vite me rradhë. Sipas të dhënave nga analiza financiare e Qendrës për Komunikime Civile, në vitin 2017 ajo regjistroi të ardhura prej 19 milionë euro dhe humbje prej 3 milionë euro. Nga ana e të ardhurave, në 2015 dhe 2016, Posta mblodhi 22 milionë euro secilin vit. Në atë periudhë, drejtori i shoqërisë aksionare të themeluar nga Qeveria është Fadis Rexhepi, i cili u emërua në atë pozitë si staf i BDI-së në 2014 dhe menaxhon me Postën deri në Gusht 2018, kur Ejup Rustemi ulet në karrigen e tij.

Ndërsa Rustemi, është drejtori i kësaj ndërmarrje shtetërore për herë të dytë. Ai kaloi mandatin e tij të parë si drejtor nga 2008 në 2011 dhe nga 2018 ai përsëri u vendos në krye të Postës së Maqedonisë si drejtor i përgjithshëm. Humbja në vitin 2018 është 2,7 milionë euro. Vitin e kaluar ai minus ishte një milion, dhe që nga fillimi i vitit e deri më tani humbja është 850 mijë euro.

Ligjvënësi parashikoi që në rast të humbjes së një ndërmarrje publike, drejtori është i detyruar të eliminojë mangësitë që kanë shkaktuar humbje brenda 6 muajve.

“Drejtori i ndërmarrjes publike dhe zëvendësdrejtori i ndërmarrjes publike të themeluar nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut shkarkohen para skadimit të mandatit nëse edhe pas skadimit të afatit të përcaktuar në nenin 23-a paragrafi 3 të Ligjit për Ndërmarrjet Publike. ai afat përsëri ka mangësi dhe/ose humbje në operacionet financiare”, thuhet në ligji.

Të ardhurat totale të SHA Posta e Maqedonisë së Veriut në vitin 2018 janë më të ulëta për rreth 13.7% krahasuar me të ardhurat totale të shprehura në vitin 2015.

Në një prononcim për portalin në internet “Lokalno” (Lokalisht), Rustemi thotë se nuk ndihet përgjegjës për situatën me kompaninë, gjegjësisht distancohet nga komentet e publikut për punën e papërgjegjshme të stafit të BDI-së të cilët me vite e menaxhojnë këtë institucionin.

“Nuk mund të flas për të tjerët, por vetëm për kohën time”, tha Rustemi, duke theksuar se menaxhimi i tij është megjithatë i suksesshëm.

“Që nga ardhja ime si Drejtor i Përgjithshëm i Postës së Maqedonisë së Veriut në shtator 2018, kompania e përfundoi vitin me një rezultat financiar negativ prej 168 milion denarë. “Në vitin 2019, ne arritëm të zvogëlojmë humbjen në 65 milion denarë në tre muajt e parë të vitit 2020,” tha Rustemi për “Lokalno”.

Raporti i auditimit “i pasur me parregullsi”

Përveç kësaj, auditori shtetëror në vitin 2018 identifikoi një numër parregullsish në funksionimin e postës, me të cilën në gjysmën e parë të vitit drejtoi Rexhepi dhe në gjysmën e dytë Rustemi, i cili, siç thotë Rustemit, këshilltar në kabinet e ka paraardhësin e tij Rexhepi.

Sipas raportit, për 7 drejtorë në SHA “Posta”, të cilët në të njëjtën kohë përbëjnë Bordin e Drejtorëve dhe Bordin mbikëqyrës, sigurimi menaxherial është paguar për periudhën nga 1 Prill 2018 deri më 1 Prill 2019 në shumën totale prej 2.760.000 MKD, ose rreth 45.000 euro

„Posta“ me humbje milionëshe ka paguar sigurim menaxherial

Një nga problemet e vërejtura nga kontrolli është shitja e lokaleve afariste në pronësi të Postës dhe nuk është arkëtuar tatimi mbi vlerën e shtuar në vlerë prej 20 mijë eurosh.

Janë dhanë zbritje të mëdha në shërbimet postare, prej çka, nga ana tjetër, janë humbur të ardhura të konsiderueshme prej mbi një milion euro, menaxherët kanë lidhur kontrata për sigurimin e tyre, megjithëse nuk është dashur ta veprojnë ashtu sepse kompania ka operuar me humbje, punëtorët me arsim të ulët kanë punuar në vende për me niveleve më të larta, ndërsa punëtorët të cilëve u ishte dhënë paradhënie për udhëtime biznesi dhe qëllime të tjera, nuk i kanë kthyer paratë as pas disa viteve. Kjo u zbulua nga auditorët shtetërorë pasi krehën “librat” financiarë të shoqërisë aksionare Posta.

Në raportin e fundit, auditorët theksojnë se ata dyshojnë në vërtetësinë e raporteve financiare, si dhe dokumentet e bashkangjitura për operacionet e arkës dhe vërejnë se një zbritje prej 50 përqind është miratuar në çmimin e rregulluar për “përdoruesin e madh të shërbimeve postare të rezervuara për të cilat AD Posta ka ekskluzivitet dhe çmim të garantuar “.

“Si rezultat i çmimit special për shërbimet postare të rezervuara prej 9 denarë, pra një zbritje prej 50 %, vetëm në vitin 2018 janë realizuar më pak të ardhura prej 86.054.000 denarë (gati 1,4 milion euro) nëse zbatohej çmimi i rregullt”, thuhet në raport.

Rustemi tregon se ndërmarrja punon sipas ligjit për shoqëritë aksionare dhe se pronare është qeveria, që do të thotë se ajo vendos fatin e Postës. Nga ana tjetër, humbësi Posta po kërkon zgjidhje në dy opsione – marrjen me një partneritet publik-privat ose privatizim i plotë, diçka që kritikohet publikisht si një amnisti për udhëheqësit e BDI-së.

E gjithë kjo po ndodh në një kohë kur, pas mbylljes së Eurostandard Bank, Banka Kombëtare ka ngritur padi penale. Akuzat për falimentimin e një banke u paraqitën në Prokurorinë Publike kundër ish-zyrtarëve të Bankës Eurostandard. Në gusht, Banka Kombëtare revokoi licencën e funksionimit të Eurostandard Bank për shkak të mosrespektimit të kushteve minimale të punës.

Zëvendës kryeministri për çështje ekonomike, Fatmir Bitiqi, Ministri i ekonomisë, Kreshnik Bekteshi dhe Drejtori i postave kombëtare, Ejup Rustemi, së bashku do të përgatisin një studim të fizibilitetit se si të fillojmë procedurën për marrjen e Postës.

Zëvendëskryeministri Bytyqi fajin për humbjet financiare të Postës e gjen në kapacitetet menaxhuese të BDI-së.

“Për qytetarët, kjo do të thotë që në vend që të kenë një kompani publike që do të jetë fitimprurëse, e cila do t’u sigurojë atyre shërbime më cilësore, nga ana tjetër, ne shpenzuam paratë e tyre publike për të vendosur një humbës i cili me të vërtetë për shkak të paaftësisë për menaxhim nuk u tregua si ” model i mirë”, tha Bytyqi.

Në pothuajse dy dekadat e kaluara, posta u bë e njohur për grabitjet e mëdha të transportit të parave në prag të zgjedhjeve, prokurimet publike të brendshme mashtruese dhe të dyshimta. Për të gjitha gjërat e dyshimta dhe vjedhjet filmike me kallashnikov, Bytyqi thotë se përgjegjësia nuk duhet kërkuar në qeveri, por në organet hetimore.

“Veçanërisht në çështjen e përgjegjësisë së atyre që më parë e drejtuan atë nuk është qeveria por institucionet e tjera të sistemit siç janë prokuroria publike dhe gjyqësori që duhet të kishin ndërmarrë veprime nëse kishte momente kur duhej të merrej,” tha Bytyqi.

Gjatë gjithë asaj periudhe, disa nga organet hetimore e bënë punën e tyre si duhet dhe paralajmëruan për problemet me postën. Një institucion i tillë ishte Zyra e Auditimit të Shtetit, e cila në disa raporte (2012, 2014 dhe 2015) tregon problemet në funksionimin e Postës.

Sipas të dhënave të tyre, nga 2012 në 2014, Posta u dëmtua me 3.6 milion euro vetëm nga vjedhjet dhe shpërdorimet nga punonjësit. Në vitin 2012, më shumë se 1.3 milion euro përfunduan në duart e grabitësve të armatosur, dhe 325,000 euro ishin “ngjitur” në duart e punonjësve. Në 2013, vjedhjet u rritën dhe dëmi u rrit në 1.6 milion euro, ndërsa punonjësit përvetësuan 374,000 euro, sipas një raporti të auditimit nga ajo periudhë. Përveç vjedhjeve, auditorët zbuluan se kompania nuk operonte në përputhje me ligjin ose rregulloren e brendshme, për shkak të së cilës ajo përballet me humbje të mëdha që vë në dyshim operacionet financiare.

Audituesit gjithashtu kanë pas dyshime për faturat nga restorantet, sepse punonjësit e Postës “kishin ngrënë” 11.000 euro në një restorant peshku. Raporti thekson se disa fatura identike mbërritën nga restoranti, të mbështetura nga faturat, por pa theksuar se çfarë lloj shërbimi i hotelerisë ishte i paguar.

Raporti i auditimit nga 2014 zbulon gjithashtu detaje rreth zjarrit të madh në ndërtesën e “Postës Maqedonisë”, e cila përveç shkatërrimit të muralit të çmuar të Borko Llazeskit, shkatërroi pajisje me vlerë 10,000 euro, pulla me vlerë 92,000 euro, por gjithashtu dogji llogaritë me të cilat punonjësit duhej të justifikonin kostot e karburantit, të cilat pa prova treguan se arritën miratimin e 570 mijë eurove për karburant.

Gjykata në vitin 2014 vendosi që fajtor për zjarrin ishte Armend Fazliu ,nipi i drejtorit të atëhershëm Rafiz Aliti ishte i cili ishte gjithashtu shefi i tij i shtabit; ai u dënua me dy vjet burg për veprime të rënda kundër sigurisë publike, megjithëse ai mohoi krimin.

Gjatë gjithë kësaj periudhe, Prokuroria Publike nuk dëgjoi nga publiku për lëshimet dhe menaxhimin e dyshimtë të Postës së Maqedonisë. Vetëm në periudhën parazgjedhore në vitin 2008, Komisioni Antikorrupsion tregoi interes kur një javë para zgjedhjeve hapi një çështje për menaxhimin e Postës Maqedonisë. Aktivistët e atëhershëm anti-korrupsion paraqitën një iniciativë në Departamentin për krim të organizuar me dyshimin se njerëzit kryesorë në Postën nga qershori 2003 deri në maj 2008 punuan kundër rregullave ligjore dhe standardeve. Gjatë kësaj periudhe, ndodhën dhjetëra grabitje që i kushtuan shtetit mbi dy milion euro dhe jeta e një njeriu, gjegjësisht një nga rojet e sigurisë u vra.

Por kjo nuk arriti në duart e gjykatës. Pesë vjet më vonë, përsëri një muaj para zgjedhjeve, Komisioni Antikorrupsion filloi punën rreth raportit nga Zyra e Auditimit. Por pas njoftimit të hapjes së çështjes, publiku nuk pa rezultat.

Kreu i “Postës Maqedonisë” që nga viti 2011 është politikani Rafiz Aliti, i cili vjen nga radhët e BDI-së. Ai ishte pjesë e UÇK-së gjatë konfliktit të vitit 2001 dhe iu dha pseudonimi Musi si komandant. Me uljen e tij në karrigen e drejtorit, Qeveria njoftoi se shitja e Postës është ndër prioritetet kryesore, por realizimi nuk u bë.

Kishte shumë palë të interesuara, disa kompani të huaja negocionin me autoritetet Maqedonisë dhe ishin afër përfundimit të një marrëveshjeje, megjithatë, privatizimi mbeti i parealizuar. Tetë vjet më parë, “Posta e Kanadasë” ishte në prag të hyrjes në Maqedoni, por, siç kanë shkruar media në atë kohë, pas ndryshimit të qeverisë në 2002, ish-drejtori i zyrës postare, Taip Jakupi, nuk lejoi shitjen për shkak të provizioneve të dëmshme për vendin. Maqedonia, pas kësaj, pagoi dënime me vlerë mbi 200 mijë dollarë kanadezë. Në fund të vitit 2008, qeveria vendosi të privatizojë, me 49 % të ofruara për shitje. Pas njoftimit, u shfaqën kompani të interesuara nga Kroacia, Sllovenia dhe Gjermania, por pa sukses.