Fëmijët e braktisur në familje kujdestare zbulojnë se çfarë janë dashuria dhe shtëpia

Krahët e tij të hollë të shtrirë, sytë e buzëqeshur dhe një buzëqeshje e ndrojtur fëminore na uruan një mirëseardhje të ngrohtë në oborrin e shtëpisë së familjes në rrethinën e Shkupit, në një ditë korriku të ngrohtë me diell, larg zhurmës dhe nxehtësisë së qytetit. Vraponte rreth nesh, i emocionuar dukshëm kishin ardhur mysafirë dhe na priti që së pari të ulemi nën hijen e trashë nën vresht, në oborrin e gjerë, kështu që ai u ndal dhe duke buzëqeshur i mbante duart në shpinë dhe priste. Paksa i habitur, sikur priste që ta pyesim diçka, prandaj shpejtë, në secilën pyetje tonën përgjigjej me “po”, raporton Meta, përcjell Portalb.mk.

Fëmija që na priti, është i lindur me një formë të caktuar të aftësisë së kufizuar dhe ka qenë i braktisur nga prindërit e tij biologjikë. Në shtëpinë e re ky fëmijë jeton në Shkup në një familje kujdestare për më shumë se një vit. Me “gjyshen” dhe “gjyshin”. Kështu i drejtohen kujdestarët e tij, sepse ky çift i martuar është më i moshuar dhe ashtu i ka këshilluar psikologu. Ata kishin vendosur të kujdesen për të, t’i jepnin një shtëpi në të cilën do të shkëmbenin dhe plotësonin dashurinë e njëri-tjetrit. Ishte e qartë se në pjesën më të madhe, brenda një kohe relativisht të shkurtër, ata ia kishin dalë.

“Ai është i shkëlqyeshëm tani, kur e morëm nuk mundej të ecë në mënyrë të qëndrueshme, ishte shumë i temperament, nervoz dhe tani ai e kupton tashmë atë që i themi, është i dëgjueshëm, i qetë, aq sa mund të presësh nga një fëmijë si ai, pothuajse gjithçka mund të bëjë vetë. Ai vishet, ha, fle, madje ngjitet shkallët, i hedh plehrat në kosh, luan me lodra dhe i pëlqen të dëgjojë muzikë dhe të kërcejë  dhe tani për dallim prej se morëm … ai është një fëmijë tjetër. Vetëm të fillojë të flet do të jetë shkëlqyeshëm. Ne përpiqemi, por është e vështirë. Fizikisht po zhvillohet mirë. Tani jemi duke pritur për kontroll të hollësishëm mjekësor dhe një logoped, në mënyrë që të shohim se cila do të jetë diagnoza dhe a do të ketë një ilaç”, thanë kujdestarët e tij, duke shtuar fjalitë dhe tonin e zërit.

Është shumë e rëndësishme që ky çift i martuar ta kenë pranë tyre këtë fëmijë tre vjeç e gjysmë. Fytyra e njeriut të dobët reflekton gëzim dhe krenari ndërsa flet për fëmijën. Thotë se ai dhe gruaja e tij, për më shumë se dhjetë vjet, janë përpjekur të birësojnë ndonjë fëmijë, por pa sukses, kështu që ata vendosën për këtë variant të marrin nën përkujdesje ndonjë fëmijë të braktisur. I pyetëm, “Çka nëse ndërkohë miratohet birësimi?”, “A do ta mbajnë këtë fëmijë derisa të mbushë 18 vjeç ose edhe më gjatë?”

“Nëse, dhasht Zoti, na lënë të birësojmë,      që të dy do t’i ruajmë, fëmijët, janë gëzim. Nëse jo, këtë do ta ruajmë derisa të mundemi. Pse jo, si të jemi të shëndosh e mirë”, thotë burri, duke vrapuar nga oborri në kuzhinë dhe duke u kthyer disa herë për të na shërbyer me ujë të ftohtë, kafe, lëng si një nikoqir i vërtetë.

Gjendja me koronavirusin, si në çdo familje, shkakton ndryshime në jetën e përditshme. Sapo e regjistruan fëmijën në kopshtin e fëmijëve, ku ishte gjendur mirë, kishte filluar të shoqërohej me fëmijët, duke luajtur me ta, ndodhi pandemia.

“Meqenëse që të dy jemi të punësuar, që atëherë kemi filluar të punojmë në ndërrime, që njëri prej nesh të mund të qëndrojë në shtëpi dhe të kujdeset për të. Duhej të ishte kështu. gjatë muajve të fundit, jemi përpjekur që maksimalisht ta mbrojmë atë dhe veten. Në punë Ne mbajmë pajisje mbrojtëse, përdorim dezinfektues dhe deri më tani është mirë, askush në mjedisin tonë të punës nuk është i sëmurë. Po përpiqemi që fëmija të jetë sa më pak në kontakt me njerëz, kemi fatin që kemi një oborr të gjerë dhe ai mund të luajë lirshëm në ajër të pastër, dhe ndonjëherë shkojmë në apartament në Shkup, vetëm për të ndryshuar mjedisin dhe për ta bërë atë më interesant”, tha gruaja, duke treguar në të njëjtën kohë kopshtin e madh pas shtëpisë, të mbjellë me perime dhe fruta të ndryshme.

Këta kujdestarë thonë se paratë që marrin nga shteti janë të mjaftueshme për t’i siguruar fëmijës gjithçka që i nevojitet, nga ushqimi, veshmbathja, lodrat… Kur pyeten se sa para marrin në muaj nga shteti, burri thotë: “Prit, sa ishin.. a 9.000 denarë, nuk e di, gruaja tani rishtazi u hutua diçka, ishte në një bankë dhe kishte më shumë para, nuk e di pse? “, Ai përgjigjet i hutuar dhe sikur të jetë i parëndësishëm, duke shikuar kah nëpunësja nga Qendra për çështje sociale, e cila shpjegoi se shuma është rritur kohët e fundit. Ai shtoi se nga fillimi i pandemisë së kovid-19, nga Kryqi i Kuq kanë pranuar një herë ndihmë, paketë me produkte ushqimore.

Ndërkohë, nikoqiri ynë i vogël na ndërpret në bisedë, na e sjell topin dhe thotë “po, po” sikur të na thotë se për te nuk jemi shumë interesant me muhabetet dhe se dëshiron të luajë. Pastaj, filloi të na e pasojë topin tonë dhe pas një goditjeje të shkurtër, vrapoi në shtëpi dhe na solli çokollata. Na gostiti me një shprehje krenare dhe një buzëqeshje në fytyrën e tij, sikur të kishte bërë diçka domethënëse.

U larguam nga kjo familje, me mendimin që këta njerëz me të vërtetë meritojnë të presin ditën kur djali i vogël do të flasë dhe do të thotë: “Faleminderit për gjithçka”.

Ky fëmijë është vetëm një nga shumë prej tyre që kanë gjetur një shtëpi në një shtëpi kujdestare. Numri i përgjithshëm i familjeve kujdestare në vend është 206, që përkujdesen për gjithsej 400 persona, 383 fëmijë dhe 17 të rritur. Fëmijët e akomoduar janë më pak se një deri në 18 vjeç. Më së shumti familje të tilla ekzistojnë në Shkup – 80. Megjithëse periudha e kohëzgjatjes nuk përcaktohet në mënyrë rigoroze, kujdesi zgjat derisa të sigurohet një zgjidhje e përhershme akomodimi, kthimi në familjen biologjike ose nëse nuk është e mundur, birësimi.

Ministria e Punës dhe Politikës Sociale për “Meta.mk” thonë se akomodimi i fëmijëve pa prindër ose kujdes prindëror në një familje kujdestare është forma më e përshtatshme e mbrojtjes së tyre. Kjo është konfirmuar nga përvojat vendase dhe ndërkombëtare, se mjedisi familjar mundëson zhvillimin e duhur psiko-shoqëror të fëmijës. Kjo formë e mbrojtjes së fëmijëve është aplikuar me sukses në vend për dekada dhe vazhdimisht po zhvillohet dhe avancohet. Sipas Ligjit për Mbrojtjen Sociale 2019, përkujdesja familjare përfshin mbrojtje themelore dhe kujdes 24-orësh për fëmijët (dhe të rriturit) të cilët nuk kanë familjen e tyre ose kushtet për jetesë në familjen e tyre. Ligji e bën dallimin midis kujdesit të përgjithshëm, të specializuar, të rastit, ndërhyrjes ose farefisnisë.

Kujdestari është i detyruar t’i sigurojë fëmijës kujdes dhe akomodim në familje, kujdes, higjienë të përgjithshme dhe personale, ushqim, veshmbathje dhe këpucë, kujdes shëndetësor dhe zhvillimin e tij, arsimim dhe edukim. Ai gjithashtu ka detyrim të respektojë përkatësinë etnike dhe zakonet fetare të fëmijës dhe të kujdeset për nevojat kulturore, argëtuese dhe rekreative. Është specifike që detyrimi i kujdestarit, ndryshe nga ai i prindit birësues, është që fëmija të vazhdojë marrëdhëniet me familjen biologjike, nëse ka, dhe kujdeset ta përgatisë  fëmijën për takime me familjen biologjike.

“Procedura është përshkruar në detaje me një akt nënligjor dhe zhvillohet përmes qendrës për punë sociale (QPS). Kujdestarët e interesuar aplikojnë pranë QPS lokale, e cila kryen një ekspertizë vlerësimi për: përshtatshmërinë, përkatësisht nëse ato i plotësojnë kriteret ligjore; deri në çfarë mase ata mund t’i përgjigjen nevojave të zhvillimit të fëmijës dhe t’i mundësojnë atij të forcojë, trajtojë dhe tejkalojë situatat e krizës me të cilat përballet; rreziqet dhe të ngjashme. Kujdestarët e ardhshëm trajnohen nga QPS për t’u njohur në detaje me përgjegjësitë dhe detyrat e tyre dhe vendimin për strehimin e ndonjë fëmije të caktuar te kujdestar të caktuar e merr QPS”, sqarojnë nga MPPS.

Interesimi për përkujdesje është konstant dhe ka shënuar gjatë dy viteve të fundit. Në bashkëpunim me UNICEF, MPPS në vitin 2018 zhvilloi fushatën “Çdo fëmijë ka nevojë për një familje”. Janë identifikuar tridhjetë familje të reja që shprehin interes për t’u bërë kujdestarë, për të cilat u bë vlerësim dhe trajnim i organizuar. Në fund të vitit 2019, shuma e kompensimit monetar është rritur ndjeshëm, ndërsa po bëhen përgatitje për krijimin e Qendrave për Mbështetje të familjeve kujdestare në Shkup dhe Manastir, të cilat pritet të fillojnë të punojnë në tremujorin e fundit të këtij viti.

“Kompensimet janë rritur mesatarisht për 30 përqind, varësisht nga lloji i familjes kujdestare dhe numrit të fëmijëve të cilët janë marrë nën përkujdesje. Nga fillimi i vitit, për një fëmijë tarifa mujore është 13.847 denarë, për dy 24.010 denarë, për tre 32.301, për 4 fëmijë 39.512 dhe për 5 fëmijë 46.040 denarë. Për kujdestarët e fëmijëve me aftësi të kufizuara, për një fëmijë shtesa mujore është 16,219 denarë, dhe për dy 28,172 denarë. Që nga viti i kaluar, sërish është kthyer kujdestaria farefisnore (të afërmit e familjes së gjerë – gjyshërit, xhaxhallarët, hallat dhe të tjerët) të cilët më parë nuk kanë marrë kompensim. Kështu, nga fillimi i vitit 2020, atyre do t’iu paguhen 9,393 denarë në muaj për një fëmijë, dhe 15,102 denarë për dy fëmijë ”, sqarojnë nga MPPS.

Përveç parave nga shteti, ka shumë shembuj të ndihmës nga kompani, shoqata dhe individë, të cilët ndihmojnë familje të caktuara kujdestare, ndërsa ndihma realizohet përmes QPS. Këto zakonisht janë dhurime të furnizimeve shkollore dhe veshjeve, ushqimit për fëmijë dhe pelena, pajisje kompjuterike, biçikleta për fëmijët më të rritur, dhurata për festa dhe të ngjashme.

QPS është përgjegjëse për të monitoruar progresin, mirëqenien dhe realizimin e interesave më të mira të fëmijës në ndonjë familje kujdestare. Ata ofrojnë këshilla dhe mbështetje, por nëse identifikohen parregullsi që rrezikojnë fëmijën, akomodimi pezullohet dhe gjendet akomodim alternativ, ndërsa mund të ndërmerren hapa për të përcaktuar përgjegjësinë e mundshme të kujdestarit. Mbikëqyrja mbi punën profesionale të QPS-së kryhet nga Enti për veprimtari sociale, ndërsa mbikëqyrja e rregullt dhe mbikëqyrja e ligjshmërisë së veprimit në bazë të ankesës së paraqitur kryhet nga Sektori për Mbikëqyrjen e Inspektimit në MPPS.

“Të gjitha të dhënat për familjen kujdestare që QPS i ka në dispozicion janë sekret zyrtar, kryesisht për të mbrojtur privatësinë e përdoruesve të të drejtave dhe shërbimeve sociale. Të gjitha institucionet dhe individët e përfshirë kanë detyrim të ruajnë të dhënat personale. Për shembull, askush nuk mund të postojë emrin dhe mbiemrin e një fëmije të vendosur me kujdestar ose të publikojë informacione për familjen biologjike të fëmijës, shëndetin, arsimin ose ndonjë gjendje tjetër. Çdo veprim në kundërshtim me këtë rregull mund të vështirësoj përfshirjen e fëmijës në mjedisin më të afërt ose në komunitetin e gjerë, madje edhe të shkaktojë stigmë dhe paragjykime fëmijës”, theksojnë nga MPPS.