Një Shtet social post – (neo) liberal për shekullin XXI

Liberalizmi është duke dështuar sepse nuk ka arritur të kundërshtojë sfidat deri në fund të komunizmit 1991, le të kujtojmë në këtë drejtim duetin Regan-Thacher. Sot, liberalizmi nuk dëshiron që ajo të përballet me sfidat, me duetin Tromp-Jonson, në nivelin ekonomik për të promovuar dhe mbrojtur tregtinë e lirë dhe në nivelin politik dhe social të drejtat individuale përballë çdo ndërmjetësimi të shtetit.

Bota tani përballet me sfidat si vijojnë; ndryshimet gjeostrategjike, ndryshimet klimatike, përqendrimet financiare, zhvillimi ekonomik, pabarazi në rritjen ekonomike, teknologjia hi-tech e së ardhmes. Ne mund të grupojmë sfidat e ngritura në katër tema kryesore: konkurrencën e lirë, imigrimin, një formë të re të mbrojtjes sociale, luftën për një rend botëror liberal. Le të kufizohemi këtu vetëm tek një  formë të re të mbrojtjes sociale.

Nëse demokracitë liberale duan të vazhdojnë të përparojnë qytetarët e tyre, ata kanë nevojë për një formë të re të mbrojtjes sociale. Dhe, për të qenë në gjendje ta përballojmë këtë reformë, ne duhet të inkurajojmë atë çka shoqëria dëshiron të promovojë dhe dekurajojë atë që e dëmton atë. Bëhet fjalë këtu për trajtimin e kësaj çështje duke integruar ndryshimet e mëdha që po shtrëngojnë sistemin e shtetit social siç u konceptua pas Luftës së Dytë Botërore. Por sot mundet me theksuar se një mjedis i ri shoqëror  identifikohet me elementet e reja si më poshtë:

• Hyrja masive e grave në tregun e punës, me shëndet të mirë dhe kushte të mira pune, dëshirojnë të qëndrojnë në te në mënyrë që të bëjnë një karrierë.
• Punët e kontratës me kohëzgjatje të pacaktuar kanë tendencë të zhduken për shkak të transformimeve teknologjike.
• Punët atipike janë gjithnjë më të pranishme në tregun e punës, pa u zgjedhur nga punonjësit.
• Disa njerëz aspirojnë për më shumë se një punë në të njëjtën kohë, për shkak të nevojës për të ardhura shtesë.
• Kujdesi shëndetësor po bëhet më i kushtueshëm dhe njerëzit jetojnë shumë më gjatë.
• Rritja e moshës së pensionit nuk ka ndjekur mjaft rritjen e jetëgjatësisë.

Përballë këtyre ndryshimeve, si të ja bëjmë? Ne do të duhet të konsiderojmë se një reformë liberale e shtetit social kalon nëpërmes arsimit dhe trajnimit, p.sh:

• Arsimi fillon nga fëmijët, arsimi parashkollor do të ketë një ndikim shumë më të madh në shanset e fëmijëve të varfër në jetë sesa shpenzimet në universitete.
• Njerëzit që janë aktivë në tregun e punës mund të kenë nevojë për arsimim të vazhdueshëm pas viteve të tyre të praktikës.
• Të moshuarit do të kenë nevojë për arsimim të vazhdueshëm, duke qenë në papunësi, në mënyrë që të shmangin rënien në ndihma sociale, një ngarkesë në buxhetin e shtetit.

Fokusimi në arsim dhe trajnim, edhe pse ideja e “të mësuarit gjatë gjithë jetës” nuk është e re, megjithatë është aktuale dhe mund të gjejë një përparim më të gjerë për të mbështetur dhe për ta bërë atë të dukshme.

Këto propozime të shprehura janë tërheqëse, por si t’i financojmë ato? Një reformë tatimore është e domosdoshme, e cila nuk do të kundërshtonte reformën e taksimit të të ardhurave dhe pasurisë. Do ti mbështete punonjësit veçanërisht modestë të cilët duhet të jenë më pak të taksuar. Ulja e hendekut midis taksave të kapitalit dhe punës do të kundërshtonte asimetrinë në favor të kapitalit, dhe nëse investimet kapitale zbriten nga taksat e korporatave, kjo nuk duhet të dekurajojë investimet. Një reformë tatimore verifikon nevojën për të përshtatur sistemin e taksave për ata që prodhojnë dhe jo për ata që përfitojnë prej tij.

Arsyet e paraqitura më lart hapin temën për të diskutuar. Nëse përpiqemi t’i zbatojmë ato, ata mund të tregojnë rrugën për një shtet social post (neo) liberal për shekullin XXI.