Tre eksperimentet e princit saudit që mund t’i kushtojnë shumë
Thirreni atë shok dhe frikë. Thirreni pastrues. Quajeni edhe një pastrues i pastër. Megjithatë, ai karakterizohet me arrestimin masiv të disa prej administratorëve, manjatëve dhe rojeve të Arabisë Saudite në fundjavën e kaluar, duke përmbysur plotësisht strukturën e elitës saudite dhe mënyrën e bërjes së biznesit në këtë vend, shkruan The Atlantik – transmeton KDP.
Hoteli luksoz Ritz-Carlton, ku mbahen të paraburgosurit, nuk është tamam si “Nata e thikave të gjata”. Por, Mbreti Salman dhe djali trashëgimtar i tij – 32-vjeçari Princi i Kurorës Mohammed bin Salman, i njohur edhe si MbS, – që kur kanë pushtetin i ndjekin një seri trazirash befasuese dhe të habitshme.
Nëse MbS me sjelljet e tij i ngjan ndonjërit prej paraardhësve të tij, ai është mbreti Abdel Aziz ibn Saud, i cili themeloi shtetin modern saudit në vitin 1932. Ai në thelb është pozicionuar si Abdel Aziz i ri, i cili do të krijojë një Arabi Sauditepër një epokë të re me një ekonomi të re. Qartë, ai ka ndërmend ta bëjë këtë duke fshirë rregullat aktuale dhe duke filluar me një dorë dërrmuese të fortë që nuk guxon të ketë kundërshtim.
Spastrimet po kryhen nën rubrikën e anti-korrupsionit, në një frymë populiste dhe me atë që duket të jetë një dorë e fortë e mbështetjes publike, veçanërisht në mesin e të rinjve. Princi po zbaton në të njëjtën kohë Vizionin e tij 2030, i cili përfshin turizmin dhe argëtimin lokal dhe ndryshimet shoqërore që konsiderohen të nevojshme për modernizimin dhe diversifikimin ekonomik, veçanërisht për të drejtat e grave.
PALLATI SHUMË PUBLIK, SHUMË I RREZIKSHËM DHE INSTRIGUES I ARABISË SAUDITE
Në fakt, MbS ka për qëllim të arrijë një akt të lartë politik, duke pozicionuar veten dhe babain e tij në majat e shoqërisë saudite, duke lënë mënjanë shumë nga nivelet më të larta ekzistuese që nuk janë nën kontrollin e tij të drejtpërdrejtë.
Është e guximshme dhe ambicioze. Është gjithashtu një lojë kumari e rrezikut shumë të lartë. Asnjë figurë tjetër politike bashkëkohore nuk mishëron shprehjen e Georges Dantonit – “guxim, më guxim dhe gjithmonë guxim”.
Megjithatë, kjo do të thotë se MbS tani është personalisht i lidhur me suksesin dhe dështimin e tre eksperimenteve të mëdha në qeverinë dhe shoqërinë saudite, rënia e perceptuar e secilës prej tyre mund të çojë në një krizë jashtëzakonisht të rrezikshme të legjitimitetit.
EKSPERIMENTI I PARË është konsolidimi i pushtetit politik. Arrestimet e fundjavës së fundit goxha mirë e definojnë këtë kapitulli: nuk ka më qendra të pavarura të pushtetit në vend. Megjithatë, është e mundur që princi i kurorës dhe babai i tij të jenë tejkaluar në këtë aksion pasi mund të ketë një reagim të ashpër. Ata kanë hedhur poshtë ndarjen e pushtetit të kalibruar me kujdes brenda familjes mbretërore dhe elementëve të tjerë të strukturës së pushtetit. Për më tepër, është e paqartë se çfarë do të bëhet me të arrestuarit. Do të zhveshen nga pasuria e tyre? Do të dëbohen jashtë në mërgim? Do të mbahen të arrestuar për një kohë të pacaktuar? Do të lëshohen vetëm me një shuplakë fytyrës si paralajmërim të mos mendojnë të komplotojnë regjimin e ri?
MbS duhet të ketë një plan, por është jashtëzakonisht e paqartë se çfarë mund të jetë ai plan. Së fundmi, gjerësia dhe fushëveprimi i goditjes ka gjasa të jetë rezultat i informatave për një grushtet të mundshëm. Nuk ka asnjë dëshmi për këtë, por vdekja misterioze e Princit Muqrin, i cili ndërroi jetë pasi helikopteri me të cilin udhëtonte u rrëzua pranë kufirit me Jemenin, hap dyshime në këtë drejtim. Por ka shumë të ngjarë që kjo të ishte një rastësi, jo një eliminim me qëllim të bashkimit të pushtetit në duart e MbS.
EKSPERIMENTI I DYTË ka të bëjë me reformat ekonomike dhe sociale. Ky projekt është ende më i lartë, por ende i realizueshëm. Arabia Saudite ka burimet e bollshme për të menaxhuar tranzicionin gjithnjë e më të domosdoshëm nga varësia e naftës, veçanërisht nëse qeveria e saj fillon ta trajtojë popullsinë e saj si një burim njerëzor në vend të një grupi të varurish. MbS ka treguar sigurisht një vendosmëri për të udhëhequr këtë tranzicion nga lartë poshtë dhe për shkak të vlerësimit të ndryshimeve shoqërore, veçanërisht në lidhje me rolin e grave, që do të jetë e nevojshme për një ekonomi globale post-naftë konkurruese në nivel global. Përpjekja e tij për të ndërtuar një aleancë me publikun e gjerë, sidomos të rinjtë, deri më tani duket relativisht e suksesshme dhe mund të jetë një bazë kyçe për suksesin afatgjatë. Ka prova të një dinamizmi të ri në zhvillimin e kësaj pjese të shoqërisë saudite.
EKSPERIMENTI I TRETË ka të ngjarë të jetë më sfiduesi: pohimi dhe mbrojtja e interesave saudite në të gjithë Lindjen e Mesme, veçanërisht në lidhje me një Iran gjithnjë e më të fuqishëm. Fundjavën e kaluar pritej të shihej një raketë e fisit Houthi nga Jemeni, ndoshta të shtyrë nga mbështetësit e tyre iranianë, të nisur në aeroportin ndërkombëtar të Rijadit, veçanërisht pas dorëheqjes së frymëzuar nga Rijadi të kryeministrit të Libanit, Saad Hariri. Si Jemeni ashtu edhe Libani janë betejat kryesore ndërmjet Arabisë Saudite dhe Iranit.
Ndërhyrja në Jemen, vend me të cilin MbS ka qenë i lidhur ngushtë pasi e njëjta filloi kur ai shërbeu si ministër i mbrojtjes, duket se është bërë një pirg politikisht i dëmshëm dhe ushtarakisht joproduktiv. Ka njoftime se MbS po kërkon një rrugëdalje, por sulmi me raketa është karakterizuar nga zyrtarë sauditë si një “akt lufte” iraniane kundër Mbretërisë.
Dorëheqja e Haririt duket se lidhet me përfitimet e Iranit dhe aleati i tij kryesor – Hezbollahut libanez – pas vënies nën kontroll të fushave kyçe të naftës në Irakun verior dhe perëndimor (pas referendumit të pavarësisë kurde dhe betejës kundër ISIS) dhe në Sirinë lindore. Prandaj, Irani dhe aleatët e saj duket se janë në prag të realizimit të qëllimit të tyre të gjatë për të krijuar një “urë toke” që çon nga Teherani në Bejrut dhe në Mesdhe. Këto zhvillime janë ndërlidhës i mundshëm strategjik i lojërave në Lindjen e Mesme dhe përgjigja saudite, me sa duket, është të shkojë pas Iranit dhe Hezbollahut në vendin e tyre qendror dhe origjinal të pushtetit në botën arabe: në Liban. Me largimin e Haririt, i cili perceptohet në Riad si tepër i përshtatshëm për Hezbollahun, duket se ekziston mundësia e një lufte politike gjithëpërfshirëse për të destabilizuar dominimin e Hezbollahut në shtetin libanez.
Disa kritikë i konsiderojnë të gjitha iniciativat e reja të politikës së jashtme të Arabisë Saudite, veçanërisht si të drejtuar nga MBS, si një seri dështimesh spektakolare, duke përfshirë fushatën për të ushtruar presion ndaj Katarit për të ndryshuar politikën e saj të jashtme dhe për të braktisur mbështetjen e saj për grupet islamike.
Megjithatë, përderisa lufta e Jemenit nuk ka shkuar mirë, rezultati mbetet të përcaktohet. Katari u diskutua më tepër si një problem afatgjatë, sesa me ndonjë shpresë për një zgjidhje të shpejtë. Fushata për të rihapur ndikimin iranian në botën arabe është shumë më e komplikuar dhe varet nga shumë faktorë përtej kontrollit të Riadit, sidomos nga roli i Shteteve të Bashkuara. Andaj, MbS tenton të vendosë Arabinë Saudite si një protektor i botës arabe – veçanërisht në raport me ndikimin gjithnjë e më të madh të Iranit.
Duke e pozicionuar veten si një monark gjithëpërfshirës, megjithëse me prekje populiste dhe një aleancë de facto me të rinjtë dhe klasën e mesme, MbS është gjithçka për sukses relativ në të tre fushat eksperimentuese: fuqia politike, reforma socio-ekonomike dhe politika e jashtme. Ndërsa shumica e Saudit duket se e kuptojnë nevojën urgjente për ndryshime rrënjësore, dhe shumë prej tyre aktualisht mund të mbështesin masat e MbS, rreziku është që një dështim i perceptuar domethënës në ndonjë nga këto fronte mund të prodhojë një krizë legjitimiteti në një mjedis të tillë të një autoriteti të personalizuar. Kjo mund të çojë shumë në pyetjen nëse sauditët ishin më mirë me sistemin e vjetër të decentralizimit relativ, me feudali personale dhe madje edhe me korrupsionin e përhapur shumë.
Pjesa më e madhe vlerësojnë se programet e reformës dhe modernizimit të MbS do të kenë sukses, por, ndoshta më shumë se çdo udhëheqës tjetër politik bashkëkohor, ai i ka vënë të gjitha patatet e skuqura në tryezë menjëherë.
MbS – dhe tërë Arabia Saudite – ose do të fitojë ose do të humbë në mënyrë spektakolare.
