Tetova verës

Vera po afrohet e bashkë me të edhe ethet për pushime vjetore. Shqiptarët e mbetur jashtë kufijve të shtetit të vet i bëjnë përgatitjet për të shkuar në bregdetin shqiptar dhe tashmë ata me  mundësi dhe me do farë mundësish kanë kursyer dhe i planifikojnë datat, ditët se kur do të gjendet në rërën e imët të bregdetit të bukur shqiptar. Shqiptarët e Shqipërisë, ata që i kanë mundësitë e majme ndoshta bëhen gati të shkojnë kah Budva e ëndërruar e Svetozar Vukmanoviç Tempos, ndërsa ata që s’i kanë mundësitë do të presin frytet e premtuara të qeverisë së re të Ramës dhe do t’i presin edhe gastarbajterët dhe shqiptarët e lodhur nga puna e mundimshme e punëtorit emigrant. Si ne këtu që do t’i presim gastarbajterët tonë, të cilët jetojnë me mallin për atdheun dhe me shpresën se do të kthehen një ditë, sa më shpejt “aty ku më ka rënur koka”, pa hetuar tinëzarinë e kohës e cila na mbulon me rrudha aty për aty pa e parë veten se na duhen bastunët nga se pesha e pamundësisë nuk na lejon  “të fluturojmë” atje ku nuk na presin njerëzit e dikurshëm, as shtëpitë e dikurshme, por vetëm toponimia. Kjo është vera jonë. E kësaj kohe. Shekulli i kaluar dhe fillimi i këtij shekull i kanë dhënë një nokdaun botës shqiptare dhe ajo e ka vështirë ta marrë veten. Në çdo krahinë, në çdo qytet, në çdo fshat.

Kësaj radhe ta shohim si duket vera në Tetovë.

Në Tetovë ditëve të verës, si gjithmonë dielli djeg, kurse drita e tij e zbulon gjelbërimin e paparë të bjeshkëve përmbi qytet dhe  ngjyrat e forta të luleve nëpër kopshtet e borgjezëve të sapombirë nga varfëria e të zbritur nga fshatrat e lëna shkret. Me një fjalë përsëritet cikli jetësor me ngjyra. Shumë gjëra kanë ndryshuar në Tetovë, mirëpo verës theksohet një ndryshim: gjuha. Gjuha shqipe fillon të fashitet verës në Tetovë. Vështirë e ka njeriu ta dëgjojë ndonjë fjalë shqipe veçmas nëpër kafenetë e shumta, të cilat gjithmonë janë plot e përplot me mysafirë, verë e dimër. Dimrit me ata që s’kanë pasur fat “t’i bëjnë letrat” e ta marrin botën në sy, kurse verës janë ata që kthehen nga ajo botë që i merr njerëzit tonë “me letra” dhe e cila vazhdimisht për ne shpik letra dhe kushte të reja e të ndryshme. Vijnë njerëzit nga ajo botë e cila përveç nostalgjisë dhe një standardi më të mirë se këtu, nuk ofron diçka më shumë. Nga ajo botë ku dërgohet gjuha shqipe dhe hidhet atje në oqeanin e harresës.

Më të moshuarit e të ardhurve nga bota e pasur i sheh si blejnë me të madhe, i ngarkojnë makinat, pastaj burra e gra i japin një qark kah argjendarët të blejnë stoli për dasma, të cilat ende shumica i bëjnë këtu. Tregtarët e këtushëm verës i fërkojnë duart dhe i rendisin frytet para dyqaneve, duke bërë edhe figura interesante prej mallrave të ndryshme. Bisedat e tregtarëve dhe blerësve janë interesante, veçmas fjalët e shitësve që edhe bejte bëjnë për cilësinë e mallit të tyre. Blerësit e ndjejnë edhe kënaqësinë që janë më në fund në dheun e tyre të cilin e praron vazhdimisht dielli i jugut, por e ndjejnë edhe sikletin pse ditët fluturojnë aq shpejt e s’do të mund të kënaqen me pite, me byrek, me bakllava të shtëpisë, me shalqi të mëdhenj vendorë (e jo vetëm me copa shalqiri që atje, në dhe të huaj vijnë e shiten prej ku ta dish se prej ku, por që s’e kanë aromën e vendlindjes).

Verën e kaluar nga një vend i largët u kthye edhe Sula. Të nesërmen doli në treg, e mbushi plot veturën me mallra dhe në të kthyer në fshat tha: “Hajt ta paj ni kafe” dhe nja dhjetë minuta u soll derisa e gjeti një parking për veturën e tij. Strajcat e najlonit dukeshin nga xhami i veturës, kurse në to binin në sy pemët verore, mollë, dardha dhe perime, sallata të gjelbra, tranguj, rozmarina, majdanoz, borzilokë,  dhe bimë të tjera që shërbejnë për erëza të cilat “i kanë zbuluar” atje. Kur doli, i djersuar, Sula mezi priste të ulet diku që t ndjejë freskinë e aparatit flladitës dhe erën e mirë të kafesë, ndërsa më shumë gëzohej se në kafene do të gjente ndonjë të njohur që s’e kishte parë me vite. Gëzohej, po ashtu, se brenda do ta dëgjonte edhe muzikën e fjalës shqipe.  Mezi e gjet një tavolinë të zbrazur. Gjithandej, kah kalonte nëpër kallaballëk, i dëgjonte bisedat e të rinjve si flitnin mjaft qetas. Sula u vuri veshin: gjermanisht, danisht, suedisht, norvegjisht, frëngjisht, anglisht… Shqip? Shqip nuk kishte. Shqip nuk fliste kush. Ai u ul, kurse pas një kohe  erdhi kamerieri ia ndërroi çarçafin e tavolinës dhe e la listën e gjellëve të mbështjellë me kopertina lëkure mbi tavolinë:

“Urdhnojni”, i tha kamerieri.

Sula në ato çaste, sa e priste kamerierin, aq ishte derdhur e bridhte nëpër imagjinatën e tij që fillonte nga koha kur ishte nisur për në kurbet e deri më tash. Nëpër këtë hapësirë të gjerë mendimesh vend qendror zunë fëmijët e tij, të cilët i shihte si inxhinierë, mjekë, shkencëtarë… Jo si ai – punëtorë krahu… Krenohej me ta dhe i shihej si ktheheshin nga puna në shtëpitë e tyre luksoze të cilat ua kishte ndërtuar me mund të madh e djersë këtu në Tetovën e tij. Ai u ngrit nga tavolina dhe shkoi t’i lajë duart. Përsëri i dëgjoi të rinjtë si flisnin në të gjitha gjuhët e  mundshme, ndërsa shqip s’fliste kush përveç kamerierëve.
Kur u kthye Sula u ndje keq.
“Ku jam une, vlla”? e pyeti veten. “Xhith atë mund, xhith ato pare i kum derdh e çllo xhi kana ktau, viran. E dinte se ishin fëmijët e kurbetqarëve, si fëmijët e tij që po hiqnin dorë nga gjuha e të parëve. Deshi të çohet e të shkojë në shtëpi se i dukej që mani i madh të cilin e kishte lënë në oborr i fliste shqip. “Shkova nër hijen e manit tem”, tha. Mirëpo në sup e ndjeu një të prekur të lehtë. E ktheu kokën: Dulla – shoku i tij i fëmijërisë.

“Dullo, a tej kane, a”?
“Une, o Sulë, une”. Pastaj u morën ngrykë.
Sula u rehatua, ndërsa Dulla u ul pa pritur shumë që ta marrë lejen e Sulës.
“Po si ije, ku ije”?
“Majr shiqir, shnosh e majr. Po tej”?
“Majr, majr”.

Kështu tavolina e këtyre të dyve u bë një oazë shqipe. U përshkruan ara e livadhe, male, lumenj e fusha, e gjithë toponimia, gjë që të dyve u shkaktonte kënaqësi, siç është e njohur kënaqësia që ta japin kujtimet.

“Po shkolla? Mcusët”? pyeti Sula, midis pyetjeve të shumta që i bëri, sepse kishte katër a pesë vite që nuk kishte qenë në vendlindje, ndonëse kishte punuar për shtëpinë e vendlindjes.
“Shkolla e pat, o Sulë”, tha Dulla. Dulla tregoi se shkollat e mëdha të fshatrave tash ishin me pak, fare pak nxënës dhe edhe ky numër shkonte duke rënë. “E pat shkolla, e pat”, përsëriti Dulla.
Sula shikoi edhe një herë rreth e përreth, u mundua ta dëgjojë një fjalë shqipe nga të rinjtë e mbledhur aty, por kot.
“Po halli, o Dullë”?
Dulla qeshi.

“Prajti tahi ene nëpunësit e komunës do vajnë agje te ju… Sula e shikonte me kujdes dhe nuk e dinte a bën shaka, apo do ta qesë fjalën në ndonjë rrafsh tjetër. “Komuna va ka hunxhë rrogat kejt. Ato s’kanë hesap t’punojnë ma n’at t’shkretë komunë. Kah d’ja manë? Me dije d’ja bojnë çaren ene do bojnë letra. Ato… Po me mija t’ri pa punë… Ket e kanë menden për terma… Për shkollë nuk çan kraje kush”…

Sula, i shqetësuar me këtë që pa dhe që dëgjoi, u ngrit. Pasi pagoi dolën bashkë me Dullën.Pas një heshtjeje Sula, në ndarje i tha shokut të tij:

“Une, o Dullë, do vaj me grue e me caullë n’shpaj. S’ën e fugi gjuhën teme n’prraue. Çata ma ka lanë nana jeme. Pastaj shkoi te vetura, mendueshëm..

Shkrimi është shkruar enkas për Portalb.mk. Të drejtat e publikimit i kanë vetëm ©Portalb.mk dhe autori, sipas marrëveshjes mes tyre.

Lajme të ngjashme

Shiko edhe
Close
Back to top button