E shenjta dhe shoqëria e spektaklit

Religjioni përbën një institucion sublim që synon jetësimin e ariktekturës shpirtërore si në aspektin e njëshit indivudal ashtu edhe të bashkësisë apo kongregacionit-xhematit në nivele të ndryshme, deri te ato planetare. Ai ngërthen në vete një aureolë të vlerëavancimit apo aksiologjisë përmes komponentave të ndryshme që humanoidin synojnë ta mbajnë në kuadër të  modeleve të virtytit moral dhe të korrektesës shoqërore. Fetarësia si një nus produkt i fesë, e reflektuar te qenia e vetëdijshme për veten dhe universin, ngërthen në vete edhe parcializimin e kohës, në çaste, ditë, periudha të caktuara që sociologjikisht dallojnë nga të tjerat, që premtojnë një katarsis dhe përdëlirje, një shmangie nga e përditshmja e zishmërive kundërbardhësore, nga shekullarja që është antipod i të shenjtës, sakrales specifike,  ekstasisit që realizohet me përpjekje për të lënë pas botën pjesërisht për të estetizuar jetën tërësisht, për të realizuar kumtin hyjnor të të qenët “krijesë kurorë e ekzistenës”, “mëkëmbës i Zotit në faqe të dheut”.

Në kalendarin e kulturës islame ka një muaj që është i veçantë nga të tjerët, Ramazani i bekuar, që antropologjikisht shenjon një copë kohe që shoqërohet me sakrificë të fizikusit që i shërben ngritjes së spiritualitetit, që njeriun e bën të jetojë me shumë “jo” ndaj vetes së përditshmërisë, që e largon atë nga agjenda pasionante e ushqimit dhe shijeve të tjera trupore për hir të një bindjeje-besimi se lufta me nepsin është lufta e vërtetë, nga e cila nëse njeriu del ngadhëjimtar, ngadhënjen ndaj egos dhe ndaj potencës së vet të keqësisë demonike që s’i shkëputet atij që s’synon afrinë me të Madhin që e do krijesën e vet më shumë se që krijesa e do veten. Një gjë shumë interesante kur flitet për agjërimin islamik është se ai ka një përmasë të kolektives, të sociales, që përfshin njësinë thelbësore të çdo shoqërie, familjen, deri te familja gjithbotërore (ummet), besimtarët bëhen tok në saje të një kauze që quhet agjërim. Çastet e të qenët në distancë ndaj kënaqësive për një periudhë të mirë të ditës,  e disiplinojnë njeriun dhe e forcojnë te ai asabijjen – solidaritetin social tejgjenetik, e bëjnë atë që të ndjehet i njëjtë me të gjthë besimtarët dhe më gjerë (njerëzimin), të kujtojë njerëzit e varfërisë absolute, të kujtojë ata që s’kanë gjë prej gjëje, që ushqim e kanë idenë ose konceptin se “megjithatë uji, buka, kripa e zemra ekzistojnë diku”. Fotografia e një artisteje të mirënjohur të Hollywoodit me një fëmijë “skelet”-anoreksik nga skamja që këtyre ditëve qarkullon nëpër facebook, sado mund të jetë mediatikisht e përpunuar, për njerëzit me ndërgjegje të gjallë është alarmuese.

Kohësia e shenjtë e Ramazanit na bën që të ndryshojmë vetëperceptimin, të kalojmë në empati, të rrokim çastin e unitetit monoreligjioz, por edhe të sensit të humanitetit global, pra të integrohemi si fetarisht ashtu edhe më gjerë. Para disa viteve në UEJL mora pjesë si ligjërues në një festival të filmit, ku mes tjerash ndoqëm një storje të shiritit regjistrues nga Koreja e Veriut në të cilën fëmijët e një pazari deri në gjunj në baltë, materializonin troshkat e bukës, duke i selektuar e duke i vënë mbi pëllëmbën e tyre inocente për t’i kapërdirë sa më shpejt. Dhe sedra, të bën që të kujtosh momentet e tilla, pa marrë parasysh gjeorgrafinë apo përkatësinë etnike apo religjioze. Po, fëmijët e Eritresë, Somalisë dhe sot të Halepit të Sirisë… Ikanakët sirianë në kampin e Gazi Babës për të cilët buka e shpërndarë grimë-grimë mbi dysheme nuk ka dallim nga ajo e (ri)nxehur në iftaret tona të bollëkut dhe të spektakolares.

Ramazani vërtet është muaji i privimit me vetëdëshirë, por ama koha në të cilën jetojmë ka ndikuar që atë ta tjetërsojmë dhe të prodhojmë një formë tjetër të të jetuarit me të. Ekspozimi është një nga përbërësit më të dukshëm të ramazaneve moderne, të kohës sonë, për dallim nga ato të së kaluarës, kur edhe gjërat e blera në pazar janë fsheur me zymbylë, me qeska që nuk lejonin të dukej se çfarë kishte në to, sepse kjo konsiderohej si të hyrë në hak pamësit skamnor dhe atij që s’e zotëron atë në çastin gjegjës. Në Shkupin e shehërliut të dikurshëm, pitja piqej te furrëtari i mëhallës dhe mbulohej që rrugës mos u ikë syri fëmijëve që bredhnin e loznin sokaqeve, çdo sofër e mevludit (tre-katër qofshin a më shumë)  e iftarit me patjetër përplotësohej me nga një varfanjak të lagjes gjegjëse. Sot klima e Ramazanit ka ndryshuar shumë. Ftesa  me lajlelule e z-ri. e z., prapaskena të bukura e germëmëdha, banerë artsitikë, bilborde, logo shoqatash kulturore e humanitare nëpër lokale, restorante, hotele me yje, nëpër hane historike, me meny ekstravagante, me drita LED mbresëlënëse, me kamera që përjetësojnë momentumin, ku iftari është pjesë e shtimungut të fetarisë së zbrazur nga esencialja, ku mungon vetëm tamli i zogut, por edhe ambienti i vërtetë i modestisë dhe kënaqësisë përtejskenike.
Leksionet moralizuese janë aty, pjesë e pashmangshme e agjendës së renditur për të lënë përshtypje sa më të mirë te pjesëmarrësit e publiku. E gjithë kjo tablo pak ka të bëjë me atë etimologjinë e ramazanit, “irmad”, djegie e së keqes dhe maturim dhe plotënim, më tepër është defilim e “humaitet-shitje”, tregtim ndjenjash. Një gjë që më bie ndermend kur shoh shoqatat humanitare që bëjnë show apo ramazaniadë banale është kjo: shoqatat humanitare nuk bëjnë para, s’bëjnë ekonomi financëprodhuese, por pranojnë dhe shpërndajnë në destinacionet e caktuara, atëherë çfarë kuptimi ka krekosja me puplat e huaja para TV-ve, me dukjen mediale dhe të rrjeteve sociale, kur herë herë sponsorët janë edhe të huajt që shih irracionalietin, ftohen të marrin pjesë në iftarët që receptuesit e sadakasë ia ofrojnë donatorit. He shqipe, he punë! Hej mjerët ne që ia qitëm bojën përmasës sociale hyjnore të këtyre ditëve të përnderuara me pjesë nga kultura e shoqërisë së mas-kulturës, nga ajo e shoqërisë së mediatizimit të gjithçkasë, me pop kulturën që shundizon gjithçka, që na ka hyrë edhe në zonën e ekologjisë hyjnore, dhe po na e zbraz të shenjtën duke ia hequr thelbin e duke e lënë formën. Agjërimi vërtet nuk është për demonstrime publike, as për gara mes shoqatave apo asociacioneve për sa më tepër dukje, por për përkorje dhe rijësim radikal, për nisje të një cikli të ri, i falur, për t’ia nisur sërish nga e para, i ribërë nga stërvitja, disiplina dhe adhurimet e kryera me zemrën plot.

I nderuari homo religiosus, musliman i devocionit, dije se imazhi s’është asgjë, vetëllogaria, vetëmaturimi është gjithçka. Dije se ti je në elementin tënd kur je vetja, jo kur dëshiron që të dukesh, të shitesh te të tjerët madje edhe përmes veprimeve që duhet të jenë pjesë e botës tënde sublime dhe diskrete. Çertifikatën invizibile të shkollës së agjërimit mund ta marrësh vetëm nëse e ruan me zell frymën e aksiologjisë së Ramazanit, e cila begaton çdokënd që është i sinqertë në bëmat e veta açëk dhe në fshehtësi. Në aspektin kohor “kthim prapa s’ka”, ramazanet tradicionale nuk kthehen më dot, por ama adaptimi ndaj rrjedhave të shekullit nuk do të thotë edhe bastardim i përbërësve që agjërimin e bëjnë litar të shpëtimit nga dekonstruktorët e pakohësisë, nga dekulturizimi. Babai i teorisë së shoqërisë së spektaklit, Guy Debord, këtë sintagmë e ndërlidh me “çastin historik në të cilin komoditeti e përmbush kolonizimin e jetës sociale!” Më duket se kemi nevojë shumë të madhe që ta dekolonizojmë përjetimin tonë të Ramazanit e të së shenjtës, ta dekapitalizojmë fetarinë, t’ia kthejmë frymën autentike devocionit! Ramazani nuk është olimpiadë, është mundësi për ngritje shpirtërore për shumë gradë!

Shkrimi është shkruar enkas për Portalb.mk. Të drejtat e publikimit i kanë vetëm ©Portalb.mk dhe autori, sipas marrëveshjes mes tyre.

Lajme të ngjashme

Back to top button