Gjeneralja e konfeksionit të meshkujve

Të gjithë kanë heronjtë e tyre. Kështu pra, në vegjëli, shembull të përkryer kemi nënën ose babanë, ndërkaq pak më vonë në shkollë, idhulli ynë merr formën e ndonjë prej karaktereve të filmave vizatimor. Kur çoroditemi tërësisht nga hormonet në moshën 13-14 vjeçe, heronjtë tanë mbështeten për muri, në pop-postera të lloj-llojshëm në të cilat vendosim buzët e lyera me buzëkuq. Më vonë, kur kujtojmë që dijmë më shumë, diku pas të 18-va, heronjtë tanë janë revolucionarët, rezistuesit, rebelët, thjeshtë ata që kundërshtojnë çdo gjë që konsiderohet normë. Ndërkaq më pas, kur prekim fundërrinat e jetës, çfarëdo qofshin ato, për secilin, atëherë heronjtë tanë i gjejmë kudo që na fle shpirti.

Kështu pra, heroi im është fare pranë. Nuk më është dashur të kërkoj gjerë e gjatë. E kam parë, prekur, pa e varur si poster në mur, dhe në momentet kur përqyrrohem qoftë nga të mirat apo më pak të mirat në jetë, silueta ime shpirtërore dhe mendja e turbulluar shkon e i hidhet asaj në përqafim, për të fshirë lotët në mëngët e fustaneve të shtofta të saj.

Ajo vjen e lehtë por jo me lehtësi, nga dera e prapme e oborrit. Ec duke rënduar peshën herë në njërën e herë në tjetrën këmbë. Djersa i përvijohet në rrudhat e thella, tek nxjerr një faculetë të pastër për të fshirë fytyrën. Flokët e shkurtër e të forta tel, sa për të treguar karakterin, pos që janë tërësisht të thinjura, vezullojnë verdhësisht si duhani që ajo pi me vite. E veshur me pantollone të hekurosura me kujdes dhe një bluzë të hollë, ashtu siç i pëlqen asaj, hap krahët në përqafim dhe nxjerr nga strajca një pogaqe të pjekur rishtaz. E përqafoj dhe fytyra i mban erë mjalte…

Kishte lindur në një shtëpi afër hekurudhës në qytetin e Ferizajit. Vetëm tre vitet e para të jetës kishte gëzuar ledhatimin e nënës, e cila kishte vdekur në lindje më pas, siç ndodhte rëndom me nënat në vitet e 30-ta. Kishte njohur dhimbjen dhe mundimin qysh në fëmijërinë e hershme, kur kishte ndërruar shtëpi për t’u rritur te gjyshja. Babain e kishte njohur shumë pak, meqë si njeri pa grua, që nuk ishte martuar pas vdekjes së gruas, dhimbjen e kishte shpërlarë me raki.

Pas përfundimit të shkollës së mesme të tregëtisë, burrin e kishte takuar në të njëjtin qytet dhe ishte martuar në të 20-tat. Shtëpinë e përbashkët e kishin gjetur në Shkup, në pjesën e vjetër të qytetit, ku kishin jetuar në bashkësi në një familje të madhe. Kishte lindur katër fëmijë, dy në shtëpi me ndihmën e vjehrrës, mami e dëshmuar, dhe dy të tjerë në spital. Kujton lindjet në shtëpi si më të lehta dhe më të rehatshme, pas të cilave kishte marrë vetën shpejtë për t’ju kthyer punëve të oborrit më pas.

Pas tërmetit të vitit 1963, kishin ndërruar shtëpi, për t’u vendosur në banesë, të cilën edhe sot e konsideron shtëpinë e saj. Vitet në bashkëshortësi kishin qenë të ëmbla, por fatkeqësisht shumë të shkurtëra, kur burri i vdes pas një sëmundjeje të rëndë, për t’a lënë nënë të vetme, me katër fëmijë të vegjël. Kujton dhimbjen e brengat, e më së shumti vrragë në zemër i kishin lënë të tjerët kur evokon momente të natës pas varrimit të burrit, se si gratë e familjes kishin filluar ritualet boshe të nxjerrjes së unazës nga gishti i martesës dhe shpalosja e rrobeve të zeza korb, për të dëshmuar përkushtimin jetësor të gruas ndaj burrit të vdekur.

Disa ditë pas ritualeve të varrimit dhe të vizitave sipas traditës, ajo vazhdon punën në filialen e “Napredakut”, konfeksioni i meshkujve, në Çarshinë e vjetër në Shkup. Dhe sot po të mbyll sytë dhe kaloj në rrugicën ku gjendej dikur dyqani në fjalë, kujtoj erën e tekstilit brenda dhe kërrcimën e shkallëve gjigande të drurit, të cilat më qonin te ajo, sa herë e vizitoja. Si shpërblim më pas, më kapte për dore, dhe më çonte në bifenë e improvizuar në bodrum, dhe ulur në tavolinën e shtruar me mbulesë najlloni plot lule të vogla, pinim bashkë limonadë të ftohtë. Kujtoj, mantelin e saj ngjyrë blu të errët, që i shkonte shumë ansamblit solemn që mbante veshur. Tërësisht futë zi, madje edhe në të nxehtin cëcërritës të Shkupit, nuk zbathte çorapet e najllonit dhe nuk heqte dot rrethin në flokë, “kurorë vdekjeje” si shenjë e të vejave. Mbante dy ndërrime në katin e konfeksionit të meshkujve, derisa në pauzat e shkurtëra, vizitonte të katër fëmijët që kishte lënë në shtëpi dhe krejt këtë rrugë e bënte në këmbë ose në autobusët e vjetër 57-sh. Ndërkaq në shtëpi, gjithçka funksiononte si sahat-dy vajza më të rritura, edhepse akoma fëmijë, mirreshin me gatitjet dhe punët e shtëpisë e sidomos për kujdesin ndaj dy vëllezërve të vegjël.

Por, e keqja akoma kishte për të ardhur. Shumë vite më pas, kur ajo tashmë kishte kujtuar që ishte kusuritur në këtë botë, prapë derisa punonte ndërrimin e mëngjesit në dyqan, i vjen lajmi që djali i madh i kishte vdekur në aksident komunikacioni. E zeza tani i kishte mveshur zemrën dhe i zinte frymën. Mbështetjen që e gjente te djali i madh e kishte marrë tashmë toka, të cilës ajo i kishte bërë dhuratën më të bukur në ditën e varrimit të të birit. E përvëluar prush, edhe sot pas 24 viteve të vdekjes së tij, ajo i kujton sytë dhe vetullat e të birit, dhe shpresën që megjithatë një ditë të njëjtat do të mund t’i takojë.  

Ajo është Aba ime e shtrenjtë, gjyshja ime e dashur, gjenerale e konfeksionit të meshkujve, me grada të shumta që fatkeqësisht i kishte dekoruar jeta. Ajo është gjithashtu gjenerale se i kishte mbijetuar sfidave të pa-paremendueshme dhe kishte pritur martesën e të bijave dhe të birit të vetëm, dhe sot gatuan kifle në festën e synetisë të stërnipit të saj. Ajo gjen lumturinë në kafetë e pira vetëm në mëngjes dhe midis shllungave të cigareve të një-pas-njëshme. Ajo nuk ankohet kurrë, vetëm gjatë përvjetoreve, kur ofshan në heshtje se i dhemb zemra.

Ngjitem shkallëve të shtëpisë dhe dëgjoj të qeshurat e fëmijëve të mi dhe spërkatjet e ujit gjithandej, derisa ajo përpiqet  t’i mbërrthej të dytë, pa qenë e vetëdijshme që më ka dhënë dhuratën më të çmueshme në jetë. Aba ime kishte duruar për t’u bërë 77 vjeçe e për të më kënaqur pa rreshtur sa herë që i dëgjoj hapat tek i afrohet derës së prapme të oborrit…