ËNDËRR PARAMBRËMJEJE NË GJAKOVË

Shënime të dhembshme kundër harresës
Prishtinë, 20 mars 1999. Ora:4h.08′

Gjumi më kishte pas kapërdirë në tepih. Berita kishte fjetur po ashtu te këmbët e mia. Ishte aq ftohtë në kuzhinë sa kur u zgjova, thashë, m’u paskan ngrirë gjymtyrët. Berita ishte mbledhur si një kërmill, e lidhur nyjë për shputat e mia e po kollitej. Gjesti i fundit që kam bërë para se të më fshinte gjumi ishte zënia bystek e flokëve të saj. Kështu bëj gati çdo natë, kur shoh se nuk fle deri në orën 23.h.oo.

Pata përshtypjen se kam fjetur një vit të tërë, e u zgjova nga një gjendje kome, e tmerrshme, sall dhembje e melankoli. Kisha parë një ëndërr shumë të keqe. Mbulova Beritën. U ngjita në katin e epërm. Im shoq po flinte me syza pranë tavolinës së punës, me rroba, kishte fut dy duart ndërmjet këmbëve dhe ashtu i ngrirë nga të ftohtit ia kishte marrë gjumit me gërhamë. E mbulova edhe atë, ndeza një qiri të trashë, mora ca letra, stilografin, e zbrita në përdhesë, gjithë kohën duke ruajtur në mendje ëndrrën që kisha parë. Nga frika që do ta harroja dëshiroja ta shkruaja, gjithnjë me lutjen në shpirt, Zotit tim, që të mos ndodhë në realitet gjithë ç’kisha ëndërruar. Pasi e ndërtova dhe rindërtova, mblodha e rimblodha gjitha detajet deri te më të voglat, u ula të shkruaj:

“Mbi tokën djerrë, të ndyer e të rrënuar, bari i thatë ishte zhytur në llumin e zi ku ishin renditur të vdekurit. Për t’i boshatisur rrugët dhe oborret e mbushura me të vrarë, të vdekurit pritnin që t’i ngrehnin e t’i shpienin…. po, ku? Në varrezë masive, në flakë, fund pusi, ose zoti e di se ku. Në shumë lagje të Gjakovës mishëshitësit shqiptarë kishin kryer ndershmërisht punën e vetë. Kishin arritur nëpër oborre t’i varrosnin kufomat e bëra sallatë, të djegura e të gjymtuara. Ata ua kishin vënë emrat e mbiemrat, ose një numër brenda për t’i identifikuar më vonë. Në lagjen prapa stacionit të autobusëve, ku jeton motra ime e madhja me burrin dhe fëmijët, atje kishte ditë që përveç qenve bredhës s’frymonte gjë e gjallë, përveç kundërmimit në temperaturë të lartë verore.

Po i shihja përsë afërmi kufomat. Secilën me këmbët ose duart e shtangura, që tregonin gjestet e çasteve të fundit para vdekjes. Disa madje, kishin fytyrat e mykura, lëkurën e djegur tërë njolla të zeza. Disa tjerë kishin fytyrën e nxirë, buzët e enjtura, të zmadhuara tmerrsisht e ngjanin si kufoma të lyera me katran. Ndërmjet dy kufomave tjera aty afër vetëm sikur s’po mundja ta identifikoja. S’dija ç’ishte, ai grumbull i vogël, i zi, me një dorë njeriu të prerë mu tek pulsi. Të tjerat duken si hije, fantazma të paformë. Gjithë këtë mori që po shihja shprehte gjëra të pacaktuara, pajisje të ndryshme, ose copa eshtrash dhe asgjë më konkrete se kaq. Pak më larg një kufomë tjetër.
Ishte në një gjendje tê llahtarshme. Ishte vendosur në një rrjetê teli që mbahej në dy hunj, sigurisht për t’u mos u rënë rrugës nga duart. Kjo, më tepër se kaq ngjante në një top të zi, të ndyer, ashtu i futur gullumuç brenda këtij shtrati prej teli. Nuk ka në të ndonjë formë të caktuar asnjë gjymtyrë e trupit. Mes mishit dhe eshtrave të mbledhura, një xhep i hapur. Prej aty hyn e del një insekt i madh, i dukshëm duke përsëritur këto lëvizje vahdimisht. Rretheqark vërtiten ca letra, çanta, bluza, libra, pantallona, këpucë. Puhia kundërmuese po luante me to duke i bërë që të fluturonin e linin duke fëshfëritur të përplaseshin në tokë.
Sakaq nga një libër që shfletoi era, nga faqet e brendshme të tij fluturoi një fotografi, që papritmas shkoi e u mbështet për shollën e një këpuce.

U afrova dhe në të lexova frazën:
“Fatmiri im i dashur. Ti sot ke ditëlindjen. Unë larg teje, ti larg meje. Medet! Sa pranverë e bukur përjashta zemrës sime. Të dua gjithmonë. Flora”. I vrari, në shollën e këpucës ku ishte ngjitë letra, ishte në lulen e rinisë. Kur u afrova edhe më dhe po e vështroja kisha përshtypjen se kishte rënë të pushonte, ndërsa unë isha e zgjuar. Për një çast m’u bë se dëgjova veten kur i thashë: “Zgjohu, zemra e tezes. Zgjohu, se vetëm sytë të kanë perënduar, por, jo jeta. Zgjohu ti së paku e më thuaj, ku ndodhen, e ç’ndodhi me të tjerët”. Duke aluduar ëndërr në motrën time, dhëndrrin dhe mbesën. Fytyra e tij e dylltë dhe skaji i buzës njomur pak me gjak, atij i jepnin një pamje engjëllore. E, në gjithë atë shesh me të vrarë, i vetmi ky, nipi im Fatmiri, kishte një pamje kaq të veçantë, kaq të shenjtë. Aq sa po mendoja se ishte më pak i vdekur se tjerët. Sa që më la një mbresë më të thellë, më të dhembshme dhe fort mallëngjyese. M’u duk ende më i dashur, më i afërt, edhe më ngushtë i lidhur me mua që po e vështroja.

Dhe, prapë m’u bë se dëgjova veten sërish duke i thënë: “Oh, zemra e tezes. Oh, nipi im i dashur. I bukuri im.” E, tamam sikur në ëndërr u binda se ai kishte vdekur me të vërtetë. E vetëdijshme po ashtu se ai nuk ishte vetëm. Zemra ma thoshte se kishin vdekur që të katër. Ai, i ati, e ëma dhe e motra. Lashë oborrin e sime motër dhe Andrra më dërgonte me hap të shpejtë përpara. U ndodha në një rrugë duke ecur në ajrin e thatë, të valë e të dendur. Pamja përpara si në një luginë mjerimi, herë-herë me një dritë aq të argjendët, sa s’dallova asgjë për disa çaste.Sërish fillova të ecja. Ndërkohë fshiva djersët që më kullonin çurg prej ballit deri në gurmaz. Gjatë rrugëtimit vetëm ndonjë shkop ose ndonjë gur-varri po shihja në këmbë. Gjithçka tjetër ishte e shembur, e shkatërruar, e shkërmoqur, e djegur. Përveç oxhaqeve. Plot oxhaqe po spikasja, ndërkohë edhe ndjenja se po zbrisja nga Çabrati, e po ecja mespërmes lagjes së vjetër, kah xhamia e Hodumit, për të dalë në rrugën kryesore, drejt lagjes sime të lindjes në Mulla Jusuf.

Po ecja, po ecja e po fusja pamje të tmerrshme në sy, duke u munduar që të mbaja mend gjithë ç’po shihja e lija prapa shpinës në gjumin e tyre të qetë përmortshëm. Më në fund arrita. Ose, po kujtoja se arrita. S’mbaj mend asgjë që më jepte të kuptoja se ku isha. Por, e sigurtë se kisha arritur. Aty ku isha nisur. Në lagjen time të fëmijërisë. Në lagjen ku isha rritur dhe kisha kaluar gjysmëjetën time. Po ecja si e hallakatur dhe po kërkoja me sy fillim lagje shkollën fillore “Mazllum Këpuska”, ku pata kryer tetëvjeçaren.

Më tutje po kërkoja ëmbëltoren në katin përdhesë të shtëpisë së Fehmli Nakës. Kërkoja rrugën e shkollës, furrën e bukës së Hamdi Bicurrit, ku merrnim simita, samuna me suxhuk, bukë, kifle, toplia me defter, e për vite të tëra me tepsinë e madhe mbi kokë kisha dërguar bukët, bakllavatë, revanitë, tavat me gjellë për t’i pjekur. Tërë kohën s’po bëja veç duke kërkuar me sy. E ç’ishte edhe më keq se më s’dija as ç’po kërkoja. Nuk po e shihja askund shtëpinë e Bacës Isa Kalaveshi, rrobaqepësi i qytetit, ku për vite të tëra sa ishim të vegjël, nëna blinte stofin e lirë në depo dhe na jipte që të shkonim në dyqan të qepnim pantallonat.

U ngjita rrugës përpjetë e veç sa s’u rrëzova duke ngrehur diç metalike që më ishte kapur për kambëzën e pantallonave. Ishte pllaka me emrin e rrugës sime: Zef Nikollë Bibaj. Për një çast edhe pse s’po e shihja shtëpinë në të cilën prej kohësh ishte vendosur pllaka, sikur mora fuqi dhe nisa ta shpejtoja hapin. U ngjita, e mora rrugicën majtas. Eca nja tridhjetë hapa dhe u ndala aty ku isha e sigurt se do ta gjeja shtëpinë brenda oborrit të madh, ku qesh lindur, pata luajtur derisa u rrita e më s’isha për lojë. Por, në vend se këto, po shihja gropa të sheshta, të thella, për të cilat kisha përshtypjen se kushedi sa herë ishin hapur, mbyllur e rihapur përsëri. Në to e rreth tyre ishte gjithë njerëzorja e mundshme përveç të vdekurve. Ecja ngadalë meqë s’po më bënin kambët. Ula në breg të njerës dhe po mendoja ç’të bëja. A të bërtas deri në kupë të qiellit? A të bëj ndonjë lutje? Apo, të zbres në gropë? Sakaq, unë s’bëra asnjërën. Isha qullur në djersë e lot e ulur në shtrat po flisja me zë të lartë, në dhomë. Kisha hapur sytë dhe po vështroja rretheqark orenditë, shtratin, televizorin, librat e dashur në bibliotekë…vetëm me sy.

Por, në ndërdije sikur po flisja prej brenda gropës së sheshtë ku qesh ulur ëndërr: “Oh, Zot, po ç’pikëllimù që më solle! Oh, Zot! Oh, Zot! Në kokë kisha plot mendime të trishtuara. Të tmerrshme. E thellë në mua s’po më shkoqej ende pamja e atij horizonti të shëmtuar krejtësisht. Dëgjova Beritën që ngriti kokën nga mbulesa e shtratit ku ishte strukur e duke më qetësuar, më tha: nanë…nanë… a e ke pa luftën në gjumë? Pastaj, ndjeva dorën e saj të butë, të vogël të qulltë duke m’i fshirë djersët, e më pyeti prapë me frikë: “Nanë… e do pak ujë me sheqer? Sa fort po t’rrah zemra, nanë!” (Dy javë më pas u ndodhëm në Tiranë. Në kampin e të dëbuarve shqiptarë nga Kosova. Shkova në Redaksinë e gazetës “Rilindja”.

Andrra që kisha parë s’kishte qenë përveçse realitet i tmerrshëm, që ditë para se të ndodhte në Gjakovë më ishte përftu andërr në Prishtinë.
Kishin pasë vrarë vetë të tretin vëllain tim më të vogël (Urimin) në oborrin e shtëpisë. Ndërsa, motrën time të madhe e kishin djegur bashkë me burrin dhe fëmijët (Ganimeti, Jonuzi, Shpresa dhe Fatmir Cana), po ashtu në shtëpinë e tyre, prapa stacionit të autobusave. Një kohë të gjatê s’doja ta pranoja, as doja ta besoja, se s’mund t’pajtohesha me këtë të vërtetë. Isha tamam një e çmendur, dalë jashtë binarëve të jetës).

Lajme të ngjashme

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button