DHE VJEN NJË DITË…

Një që sapo ka filluar të bëjë karrierë, veçanërisht në art, që ka mijëra ëndrra e iluzione për lavdinë dhe e torturon bindja nëse do t’ia arrijë të dalë nga anonimiteti; ai pra që ka plot idolë, të cilëve dëshiron t’u ngjajë, madje i imiton në mendime, veshje, stil jete, ndoshta nuk do të arrijë që ta kuptojë gjestin e shkrimtarit Leon Tolstoi.

Shkrimtari, në kulmin e lavdisë, ai pra për të cilin thuhej se Rusia udhëhiqej nga Cari dhe Tolstoi, pra prej një autoriteti shtetëror e një tjetri moral, vendosi që të braktiste gjithçka dhe të jetonte në vendlindjen e tij, larg zhurmës, larg debateve politike e kulturore, madje letërsia i ishte bërë barë e rëndë, që dëshironte ta hiqte nga vetja.

Kishte provuar shumëçka, jo vetëm lavdinë, por edhe keqkuptimet. Jo vetëm privilegjet, por edhe sakrilegjet që t’i fal lavdia. Por atij, më shumë se gjithçka, i duhej paqja me vetveten. I duhej anonimiteti. Në fakt asnjëherë nuk mund të ishte anonim, por dëshironte të mos dinte asgjë çka shkruhej e flitej për të. E kishte lënë veprën të bënte jetë autonome. Nuk donte as t’ia dinte se kush e përfliste emrin e tij. E kishte lënë gjithçka pas krahëve. Donte të ishte askushi.

Është mbresëlënëse letra e Turgenjevit kur i kërkonte që mos ta braktiste letërsinë. Duke marrë shkas nga një portret i shkrimtarit, me rroba muzhiku, me bizë në dorë, i drejtonte thirrjen e bukur: “O mjeshtër i madh kryeveprash, nuk është ajo vegla juaj… vegla juaj është pena; fusha jonë shpirti njerëzor, i cili ka nevojë dhe ai të strehohet dhe të ushqehet. Më lejoni t’ju kujtoj thirrjen e atij fshatari rus, tipografit të parë të Moskës, kur e vunë sërish të lëronte me parmendë: Unë nuk kam mbjellë farën e grurit, por të përhap nëpër botë farëzat e shpirtit”.

Ndoshta edhe kjo letër nuk i ka bërë përshtypje. Tolstoi donte që lavdinë ta linte prapa krahëve. Donte ta braktiste edhe letërsinë, që ja solli gjithë atë lavdi…

Po fillestarët nuk bëjnë keq që kanë iluzionin e bukur për lavdinë. Në fund të fundit, shkrimtarët sado mashtrojnë, të gjithë janë nxitur, në fillimet e tyre, nga dëshira për t’u njohur nga të tjerët. Për të krijuar një prestigj. Një njohje. Janë joshur nga mashtrimi i bukur se do të krijojnë, kështu, një formë tjetër ekzistenciale.

Megjithatë, vjen një ditë kur asgjë nuk të bën përshtypje dhe të duket aq kuptimplotë vargu monumental i Pol Verlenit: “Natyrë asgjë e jotja nuk më mallëngjen më”, apo vargu i Malarmesë: “E trishtë është bota dhe të gjithë librat i kam lexuar”.

Vjen një ditë kur e ndjen se je plakur dhe si elefant ke nevojë për Jasnaja Poljanën tënde.

Vjen një ditë kur ndjehesh i lodhur dhe të duken kuptimplote fjalët e hijes së gjeniut për botën që nuk ndreqet.

Vjen një ditë kur më madhështorë të duken vdekatarët e zakonshëm se sa gjithë ata që i kanë mbështjellë me kurora lavdie e dekorata elitare. Se vdekatarët e zakonshëm, edhe po deshën, nuk kanë mundësi të bëjnë aq keq sa bëjnë ata që i quajmë elitë. Edhe kur bëhen njësh dhe rrënojnë gjithçka, sërish prapa tyre qëndron një mendje e sëmurë elitare.

Dhe vjen një ditë kur gjithçka të duket e pavlerë dhe pas çdo bilanci numëron vetëm humbje. Dhe e di se maskarenjtë do të të akuzojnë për pesimizëm, vetëm se dëshiron që të këndosh dhe të mos i komentosh spektaklet e neveritshme të kësaj kohe…